فرصت‌ها و چالش‌های معادن افغانستان(بخش دوم)

 

در سال‌های 1382 و 1393 از معادن مس عینک در ایالت لوگر و سنگ‌آهن حاجی گک در ایالت بامیان بازدید داشته‌ام. معدن حاجی گک نه تنها بزرگ‌ترین معدن سنگ‌آهن افغانستان بلکه بزرگ‌ترین معدن سنگ‌آهن بکر آسیا و همچنین دومین ذخیره بزرگ سنگ‌آهن و مواد معدنی دنیا است. این معدن در مرکز افغانستان در استان بامیان در 130 کیلومتری غرب کابل قرار دارد. این ذخیره سنگ‌آهن در 16 ناحیه مختلف امتداد یافته و شامل 5 کیلومتر طول، 380 متر عرض و 550 متر عمق می‌باشد. 80 درصد این ذخیره سنگ‌آهن مگنتیت، پیریت و کالکوپیریت و مابقی 20 درصد هماتیت می‌باشد. معدن حاجی گک همچنین دارای مقادیر متنابهی ماده معدنی تیوبیوم می‌باشد که در ساخت فولاد فوق هادی از آن استفاده می‌شود.

بر اساس قرارداد همکاری که بین دولت افغانستان و کنسرسیوم هندی به رهبری شرکت SAIL در سال 2012 به امضاء رسید، هفت عضو این کنسرسیوم که تحت نام AFISCO (کنسرسیوم آهن و فولاد افغانستان) شناخته می‌شدند عملیات استخراج و بهره‌برداری از سه معدن از چهار معدن سنگ‌آهن حاجی‌گک را طی مناقصه‌ای به عهده گرفتند. کنسرسیوم آهن و فولاد افغانستان قرار بود کنار بهره‌برداری از معدن سنگ‌آهن حاجی‌گک نسبت به تاسیس یک کارخانه فولاد در دو فاز 3.1 میلیون تنی و مجموعا 6.2 میلیون تن و همچنین ایجاد یک نیروگاه برق 800 مگاواتی جهت تغذیه کارخانجات فولاد مذکور کلا به ارزش 10.8 میلیارد دلار اقدام نماید. هر چند جهت جلوگیری از آسیب‌پذیری این پروژه توافق گردید فاز نخست فولادسازی در مقیاس بین 1.2 تا 1.5 میلیون تن و نیروگاه برق با ظرفیت 120 مگاوات و با سرمایه‌گذاری 2.9 میلیارد دلار اجرا گردد و سپس با افزایش ظرفیت به 3.1 میلیون تن فاز اول تکمیل و متعاقبا فاز دوم با ظرفیت مشابه ایجاد گردد. خوراک معادن 1، 2 و 3 سنگ‌آهن حاجی‌گک برای تغذیه 40 سال کارخانجات فولاد 6.2 میلیون تنی کافی بود. جالب است که بدانید در مناقصه انجام شده در ماه نوامبر 2011 جهت استخراج و بهره‌برداری از معادن سنگ‌آهن حاجی‌گک، شرکت‌های سنگ‌آهن گل گهر و بهین صنعت دیبا نیز از ایران حضور داشتند ولی به دلیل فشارهای امریکا در مرحله ارزیابی مورد تایید قرار نگرفتند.

سومین شرکت سرمایه‌گذار در بخش معدنی افغانستان از کانادا بوده است. معدن شماره چهار سنگ‌آهن حاجی‌گک با سرمایه‌گذاری 3.8 میلیارد دلار به شرکت کانادایی KILO GOLD MINES واگذار شده بود. بدین ترتیب کل حجم سرمایه‌گذاری توسط سرمایه‌گذاران خارجی در معادن سنگ‌آهن 1، 2، 3 و 4 حاجی گک بالغ بر 14.6 میلیارد دلار بوده است هر چند به علت ترک سرمایه‌گذاران خارجی عملا پروژه معدن حاجی‌گک از سال 2015 متوقف شد. جهت تکمیل مطالب لازم به ذکر است معدن سنگ‌آهن حاجی‌گک را دوقلوی معدن سنگ‌آهن کودرموخ در ایالت بنگور هند می‌دانستند. هر چند معدن سنگ‌آهن کودرموخ که قبل از انقلاب 50 درصد آن در تملک دولت ایران جهت تامین خوراک آینده فولاد خوزستان بود، در سال 2007 میلادی به علت مسائل زیست محیطی تعطیل شد، هر چند هیچ وقت ایران نتوانست بعد از انقلاب از سنگ‌آهن غنی این معدن بهره‌برداری کند و در همان زمان سهم ایران با مبلغ ناچیزی به طرف هندی واگذار شد.