انواع میلگرد و بررسی مشخصات و کاربرد هر یک

میلگردها از جمله عناصر کلیدی در صنعت ساخت و ساز هستند. این عناصر به منظور افزایش استحکام و مقاومت سازه‌ها به کار می‌روند. انواع مختلف میلگرد با ویژگی‌ها و کاربردهای گوناگون وجود دارند. هر نوع میلگرد نقش اساسی در تضمین ایمنی و دوام ساختمان‌ها دارد. در این مقاله، به بررسی انواع میلگرد خواهیم پرداخت.

این اطلاعات به شما کمک می‌کند تا در هنگام خرید میلگرد، انتخاب بهتری داشته باشید. هدف ما برآورده کردن نیازهای پروژه‌های شما به بهترین شکل ممکن است.

معرفی انواع میلگرد

با توجه به نیازهای مختلف در هر پروژه، انواع مختلفی از میلگردها تولید می‌شوند که هر کدام ویژگی‌ها و کاربردهای خاص خود را دارند. در ادامه، به معرفی انواع میلگردها و کاربردهای آن‌ها خواهیم پرداخت.

میلگرد سنجاقی

ابعاد میلگرد سنجاقی نسبتاً باریک و کوچک است و از آن‌ها برای افزایش استحکام و مقاومت سازه‌های بتنی استفاده می‌شود. میله‌ها به‌واسطه‌ی شکل ظاهری خود که در دو طرف به شکل سنجاق طراحی شده‌اند، متمایز می‌شوند. از نظر ساختاری، این میله‌ها مشابه سایر مدل‌ها هستند و تفاوت آن‌ها ناشی از نوع خم و شکل آن‌ها است.

میلگردهای سنجاقی در دسته‌ی میله‌های عرضی قرار می‌گیرند. از این مدل برای افزایش مقاومت سازه در برابر نیروهای برشی و جلوگیری از کمانش آرماتورهای طولی استفاده می‌شود. همچنین لازم است در نظر داشته باشید که عموماً از میلگردهای آج‌دار گرید A2 و در سایزهای ۸ الی ۱۰ برای ساخت مدل‌های سنجاقی استفاده می‌شود. با توجه به زاویه خم در دو سمت میلگرد، آن‌ها را به چند نوع تقسیم می‌کنیم:

• مدل سنجاقی استاندارد
• مدل نیمه استاندارد
• میلگرد دو طرف 135 درجه

میلگرد حرارتی؛ یکی از انواع میلگرد

به میلگردهایی که با هدف مقابله با اثرات دمایی بتن استفاده می‌شوند، میلگرد حرارتی می‌گوییم. برای درک کارکرد و دلیل استفاده از این میله‌ها، در ابتدا باید موضوع هیدراسیون در بتن را بهتر درک کنیم. به بیان بسیار ساده، هیدراسیون به معنای ترکیب سیمان با آب است. بتن در هنگام گیرش و هیدراسیون، گرما تولید می‌کند. این گرما باعث ایجاد تنش‌های کششی در سطح بتن می‌شود که می‌تواند منجر به ترک خوردگی شود.

کاربرد اصلی میلگردهای حرارتی دقیقاً در این نقطه است. این میلگردها با مقاومت در برابر تنش‌ها، از ترک خوردگی بتن جلوگیری می‌کنند. به همین دلیل، به آن‌ها، آرماتور حرارتی نیز گفته می‌شود. بنابراین، برخی مهندسان ساختمانی از این قواره‌های فولادی برای جلوگیری از ترک‌خوردگی بتن، افزایش طول عمر میله‌ها و جلوگیری از خوردگی آن‌ها، افزایش مقاومت بتن در برابر آتش‌سوزی، افزایش مقاومت و باربری بتن استفاده می‌کنند.

برای انجام این کار، عموماً از میلگردهای سایز ۸ و در برخی مواقع سایز ۶ استفاده می‌شود. میلگردهای حرارتی به شکل و با ساختار T انگلیسی به یکدیگر متصل می‌شوند. بنابراین، با توجه به قطر نسبتاً کم میله‌های مورد استفاده، در هنگام اجرا باید مراقب بود که فشار اضافی به آن‌ها وارد نشود.

میلگرد رامکا در انواع میلگرد

رامکا در واقع فاصله‌ی میان قالب تا خود میلگرد ستون است که آن را با نام پاشنه بتن هم می‌شناسیم. همان‌طور که می‌دانیم، قبل از بتن‌ریزی و ایجاد ستون‌ها و دیوارها، مجموعه‌ای از میله‌های فولادی درون آن‌ها کاشته می‌شود تا مقاومت بتن را افزایش دهند. یک نکته‌ی مهم در اینجا این است که این ستون‌ها و میله‌ها باید کاملاً هم‌راستا با یکدیگر بوده و در عین حال مقداری فاصله با قالب بتن‌ریزی داشته باشند تا بتن کاملاً بتواند آن‌ها را احاطه کند. در غیر این صورت، احتمالاً شاهد کرمو شدن بتن خواهیم بود.

برای حل این چالش از یکی از انواع میلگرد به نام رامکا استفاده می‌کنیم. بنابراین رامکا هم باعث اطمینان پیدا کردن از هم‌سطح و هم راستا بودن ستون‌ها در کل سازه می‌شوند، و هم اینکه فاصله لازم بین آرماتور و قالب را ایجاد می‌کنند. برای میلگرد رامکا معمولاً از مدل‌های آج‌دار و سایزهای ۱۰ یا ۱۲ موجود در میان میله‌های پرت کارگاه استفاده می‌شود.

میلگرد خرک در انواع میلگرد

برای آشنایی با میلگرد خرک، ابتدا باید با خود آرماتور خرک آشنایی پیدا کنیم. خرک در واقع نوعی قاب فلزی است که در صنعت ساختمان‌سازی از آن برای ایجاد فاصله بین مش بالایی و پایینی فونداسیون استفاده می‌شود. در واقع، مش پایینی روی سطح زمین و کف قرار می‌گیرد، ولی برای استفاده از مش بالایی و ایجاد فاصله بین این دو مش احتیاج به بستر مناسبی داریم که خرک‌ها آن‌ را فراهم می‌کنند. همان‌طور که احتمالاً متوجه شده باشید، از میلگرد خرک برای ساخت آن‌ها استفاده می‌کنند.

سایز میلگرد خرک مورد استفاده به عمق فونداسیون بستگی دارد. یعنی هر چقدر فونداسیون عمیق‌تر باشد، مقاطع مورد استفاده باید قطر بیشتری داشته باشد. این امر به دلیل آن است که خرک، وظیفه اتصال مش بالایی و پایینی فونداسیون را بر عهده دارد. در فونداسیون‌های عمیق، نیروهای وارده به مش بالایی و پایینی بیشتر است، بنابراین میل گردها هم باید قطر بیشتری داشته باشند تا بتواند این نیروهای وارده را تحمل کنند. قطر میله‌ی خرک عموماً نباید کمتر از 14 میلی‌متر باشد.

میلگرد کامپوزیت؛ یکی از انواع میلگرد

برخلاف موارد قبلی این لیست که دسته‌بندی‌ و نام‌گذاری‌ها بر اساس نحوه کاربرد و استفاده انجام شده بود، در مورد میلگرد کامپوزیت با محصولی کاملاً متمایز روبرو هستیم. برخلاف سایر انواع میلگرد، نمونه‌های کامپوزیتی از الیاف تقویت‌کننده و رزین تشکیل شده‌اند. الیاف تقویت‌کننده معمولاً از موادی مانند کربن، شیشه، آرامید یا بازالت ساخته می‌شوند. همچنین، رزین‌ها معمولاً از موادی نظیر پلی‌استر، اپوکسی یا وینیل‌استر تولید می‌شوند.

بنابراین، در ساخت این محصولات دیگر از فولاد استفاده نمی‌شود و همین موضوع باعث ایجاد تمایز در آن‌ها می‌شود. اصلی‌ترین وجه تمایز، وزن بسیار سبک‌تر (حدود یک چهارم) آن‌ها است. علاوه بر این، نمونه‌های کامپوزیتی مقاومت بیشتری در برابر اسیدها و بازها، حرارت، هدایت الکتریکی، زنگ‌زدگی، زلزله و فشارهای کششی دارند. در مجموع، نمونه‌های کامپوزیتی بیشتر برای مقابله با مشکل خوردگی سازه استفاده می شوند.

میلگرد ریشه یکی از انواع میلگرد

میلگرد انتظار یا میلگرد ریشه، یکی دیگر از انواع این فلزهای فولادی است که یک عضو بتنی را به عضو مجاوز متصل می‌کند. میله‌ها عموماً با دو هدف در سازه‌های بتنی به کار می‌روند.

هدف اول این است که بار وارد شده بر روی یک عضو بتنی را به عضو مجاور منتقل کند. هدف دوم، فراهم کردن زمینه‌ برای ادامه‌ی بتن‌ریزی، توسعه و وصل کردن دال‌ها به یکدیگر است. نحوه کار میلگرد ریشه به این صورت است که آن‌ها در هنگام بتن‌ریزی عضو اول قرار می‌گیرند و بخشی از آن‌ها بیرون از بتن باقی می‌ماند.

سپس، بتن ریزی عضو دوم انجام می‌شود و این ریشه‌های فولادی در بتن عضو دوم قرار می‌گیرند. در این حالت، میله‌های ریشه دو عضو بتنی را به یکدیگر متصل کرده و بار وارده به یک عضو را به عضو دیگر منتقل می‌کند.

در چنین شرایطی، حتی اگر لایه‌های بتنی به دلیل تغییرات دما منبسط و منقبض شوند، میلگرد ریشه به حفظ اتصال مداوم صفحات کمک می‌کند و از ایجاد ترک و شکستگی در بتن جلوگیری می‌نماید. از لحاظ اندازه و سایز، این مقاطع فولادی عموماً در سایزهای ۱۰ الی ۱۲ مورد استفاده قرار می‌گیرند.

میلگرد ck45

برای شناخت میلگرد ck45 و در ابتدا باید آشنایی بیشتری با فولاد ck45 پیدا کنیم که در واقع نقش ماده اولیه را برای تولید این قواره‌ها ایفا می‌‌کند. فولاد CK45 معمولاً به صورت کلاف یا شمش تولید می‌شود و سپس به میلگرد CK45 یا سایر محصولات فولادی تبدیل می‌شود. فولاد ck45 در دسته فولادهای آلیاژی کم کربن قرار می‌گیرد که در فرآیند نورد گرم تولید می‌شوند. در ساخت این فولاد، حدود ۰.۴۵ درصد کربن استفاده می‌شود. علاوه بر این، عناصر مختلفی در فرآیند ساخت به کار گرفته می‌شوند. این عناصر شامل سیلیسیم، منگنز، فسفر، گوگرد، کروم، مولیبدن و نیکل هستند.

با توجه به قیمت مناسب، دسترسی راحت، کاربرد فراوان، قابلیت جوش‌پذیری مناسب، مقاومت مناسب در برابر ضربه، کشش و اصطکاک، این فولاد به انواع میلگرد و لوله نیز عرضه می‌شود.

میلگرد زیگزاگ

همان‌طور که گفتیم، با توجه به کاربردی که میلگردها در ساختمان دارند، اسم‌های مختلفی پیدا می‌کنند. میلگرد زیگزاگ یکی دیگر از انواع میلگرد است که در بخش ساخت‌و‌ساز بیشتر به اسم «خرپا» شناخته می‌شود و کاربرد بسیار زیادی در ساختمان‌سازی و به‌خصوص برای ساخت سقف‌ها دارد. همانند تمام موارد قبلی، از خرپا هم به‌منظور افزایش مقاومت و پایداری سازه استفاده می‌شود.

نام میلگرد زیگزاگ برای این سازه به دلیل شکل و ساختار خاص آن انتخاب شده است. در این سازه، دو محور اصلی بالایی و پایینی توسط خطوط مورب و زیگزاگی به یکدیگر متصل می‌شوند. بنابراین، هر خرپا از ۳ جزء تشکیل می‌شود: میله‌های کششی پایینی که مسئولیت تحمل بار را بر عهده دارند، مقاطع بالایی که وزن سقف را دریافت می‌کنند و جزء سوم هم میله‌های عرضی یا همان زیگزاگ‌ها هستند که مسئولیت تقسیم یکنواخت بار و افزایش مقاومت خرپا را برعهده دارند.

میلگرد ترانس

نوع دیگر این مقاطع فولادی میلگرد ترانس است که سطحی کاملاً صاف و صیقلی دارد و از فولاد کربنی یا فولاد آلیاژی برای ساخت آن استفاده می‌شود. در واقع، بارزترین وجه تمایز مدل‌ ترانس با سایر مدل‌ها، همین ظاهر تمیز و صیقلی آن است. به همین خاطر، از آن‌ها برای مواقعی که هم به استحکام و مقاومت میلگرد و هم به ظاهر شیک و تزئینی نیز احتیاج داریم، استفاده می‌کنیم. 

این ویژگی باعث شده است که استفاده از این محصولات برای ساخت نرده‌ها، درب‌ها، پنجره‌ها، آلاچیق‌ها، پله‌ها و محفظه‌های برق محبوبیت زیادی پیدا کند. سازندگان در بسیاری از مواقع از فولاد Ck45 برای ساخت این محصولات استفاده می‌کنند. در انتها، خریداران باید در نظر داشته باشند که بسته به نوع، تعداد و ابزارهای به‌کار رفته برای صیقل دادن این مقاطع، مدل‌های مختلفی از آن‌ها تولید و عرضه می‌شود.

میلگرد کلاف

چیزی که ما به‌عنوان میلگرد میشناسیم عموماً نوع شاخه‌ای آن است که در متراژ‌های مختلف عموما تولید می‌شوند. با این حال، مدل‌های کلاف آن هم وجود دارد که در متراژهای بلندتر عرضه می‌شوند و مصارف و کاربردهای متفاوتی با نوع شاخه‌ای دارند. البته، از میلگرد کلاف هم استفاده‌های زیادی در بخش ساختمان‌سازی می‌شود. مدل‌های کلافی عموماً‌ در سایز‌های ۵.۵ تا ۱۰ عرضه می‌شوند، ولی کارخانه‌ها عموماً تا سایز ۱۲ آن را تولید می‌کنند. با این حال، کلاف‌های سایز ۱۲ تا ۱۶ فقط به‌صورت سفارشی ساخته می‌شوند. همچنین لازم به توضیح است که این کلاف‌های فولادی در دو گرید A2 و A3 تولید می‌شوند.

میلگرد تیرچه

میلگرد تیرچه، برای ساخت تیرچه‌ها استفاده می‌شود. این مقاطع فولادی معمولاً از فولاد کربنی یا فولاد آلیاژی ساخته می‌شوند. میلگرد تیرچه‌ انواع مختلفی دارد، ولی کاربرد تمام آن‌ها تقریباً یکسان است و  به صورت افقی در طول ساختمان قرار می‌گیرند و بارهای ساختمان را به ستون‌ها یا دیوارها منتقل می‌کنند. به همین خاطر، استفاده فراوانی در ساخت سقف ساختمان‌ها دارند و باعث کاهش وزن آن‌ها می‌شوند. در میان انواع این سازه‌ها، تیرچه بتنی و تیرچه خرپایی بیشترین استفاده و محبوبیت را دارند.  آن‌ها عموماً به شکل مثلثی و گاهی هم به شکل چهاروجهی ساخته می‌شوند تا استحکام و قدرت بیشتری داشته باشند. قواره‌های فولادی که در تیرچه به کار می‌رود، باید از نوع A2 و یا A3 باشد، چرا که استحکام تسلیم و کششی بالایی از خود نشان می‌دهند.

میلگرد تقویتی

گاهی اوقات از این مقاطع فولادی برای تقویت بیشتر بخش‌هایی از ساختمان استفاده می‌کنیم که در این شرایط به آن‌ها میلگرد تقویتی می‌گوییم. همان‌طور که از نام آن‌ها پیدا است، هدف اصلی استفاده از آن‌ها، تقویت کردن بخش‌هایی از بتن است که نیاز به تحمل وزن و فشار بیشتری دارند. در زمینه مقاومت کششی، بتن و میلگرد کاملاً متفاوت هستند و میل گردها مقاومت کششی بسیار بالایی دارند. به همین خاطر، از آن‌ها برای تقویت بتن استفاده می‌شود. از این مقاطع تقویتی در ساخت تیرچه، فونداسیون، دیوار برشی و حتی ستون‌ها استفاده می‌شود.

میلگرد بستر

دیوارهای ساختمان اگرچه مسئولیت تحمل وزن سقف‌ها را برعهده دارند، ولی خود آن‌ها در برابر نیروهای جانبی مثل زلزله یا بادهای شدید آسیب‌پذیر هستند و علت آن‌ هم مقاومت خمشی محدود آن‌ها است. به منظور رفع این مشکل و افزایش مقاومت آن‌ها، از میلگرد بستر استفاده می‌شود.

بر اساس مبحث هشتم مقررات ملی ساختمان، میلگرد بستر شامل دو جفت مفتول طولی است. مفتول‌های عرضی به صورت نردبانی یا خرپایی به این مفتول‌ها جوش داده شده‌اند. از لحاظ ساختاری، ظاهر میلگرد بستر شبیه به یک نردبان است. پله‌های این نردبان به شکل زیگ‌زاگ طراحی شده‌اند. این میله‌ها در میان درزهای بین ردیف‌های دیوار قرار می‌گیرند. آنها در واقع در میان ملات بین هر ردیف قرار دارند. این میله‌ها به افزایش مقاومت خمشی دیوار کمک می‌کنند.

انواع میلگرد مصرفی در بتن

میلگردهای مصرفی در بتن، در انواع مختلفی تولید می‌شوند که هر کدام ویژگی‌های خاص خود را دارند. با این حال، همان‌طور که در مقاله‌ی میلگرد چیست هم به تفصیل در این باره صحبت کرده بودیم، نقطه مشترک تمام این مقاطع فولادی، کاربردشان است که با هدف افزایش استحکام کششی بتن به کار گرفته می‌شود. انتخاب نوع مقاطع فولادی مصرفی در بتن، باید بر اساس عوامل مختلفی مانند نوع سازه، بارهای وارده به سازه و شرایط محیطی انجام شود. با این حال، نام‌گذاری و دسته‌بندی این مقاطع فولادی به شکل‌های مختلفی انجام می‌شود:

• بر اساس سایز

این محصولات فولادی بر اساس سایز به مدل‌های مختلفی تقسیم می‌شوند. هرچه قطر آن‌ها بیشتر باشد، استحکام بیشتری خواهد داشت. این موضوع تاثیر زیادی روی قیمت هم دارد.

• بر اساس گرید

این مقاطع فولادی ویژگی‌های دیگری هم دارند که بر اساس گرید آن‌ها مشخص می‌شود. در این صنعت، عموماً از گریدهای A1، A2، A3 و A4 استفاده می‌شود و گریدهای بالاتر معمولاً استحکام بیشتری دارند.

• بر اساس نوع آج

برخی میلگردها بدون آج و برخی آج‌دار هستند. مدل‌های آج‌دار هم در شکل‌های مختلفی تولید می‌شوند و ارتفاع آج و شکل آن‌ها با یکدیگر متفاوت است.

• بر اساس روش تولید

اگر مقیاس دسته‌بندی را روش تولید قرار دهیم، باید در نظر داشت که این مقاطع فولادی به روش‌های نورد گرم، نورد سرد و آلیاژسازی تولید می‌شوند.

• بر اساس نوع استفاده

میله‌های فولادی را عموماً بر اساس نوع استفاده آن‌ها نیز دسته‌بندی می‌کنیم. پیش‌تر و در همین مقاله سعی کرده بودیم برخی از آن‌ها را معرفی و مرور کنیم.

نوع میلگرد مصرفی در ساختمان

در بخش قبل در مورد انواع میلگردهای مصرفی در بتن صحبت کردیم. همان‌طور که گفتیم، در بخش ساختمان‌سازی، از آن ها عموماً برای تقویت بتن و پوشش ضعف‌های آن استفاده می‌شود. بنابراین، نوع میلگردهای مصرفی در ساختمان تفاوت چندانی با انواع به‌کار رفته در بتن ندارد. برای ساخت یک ساختمان، از این قواره‌های فولادی ممکن است برای ساخت تیرها،‌ دال‌ها، ستون‌ها، دیوارها، تیرچه‌ها، خرپا و … استفاده شود.

جمع‌ بندی

در این مقاله به بررسی انواع میلگرد پرداختیم و هرکدام از آن‌ها را به شکل مختصری معرفی و بررسی کردیم. در مجموع، تمام‌ آن‌ها سعی می‌کنند به نحوی به افزایش استقامت و مقاومت سازه کمک کنند و برای بخش‌های خاصی از ساختمان کاربرد بیشتری دارند. برای خرید هرکدام از این میلگرد‌ها و همچنین اطلاع از آخرین قیمت میلگرد،‌ می‌توانید به وب‌سایت پیوان مراجعه کنید.

• چرا از انواع میلگرد استفاده می‌کنیم؟

  از این مقاطع فولادی عموماً برای افزایش استحکام و مقاومت کششی در بتن استفاده می‌شود.