چاله آسانسور چیست و چه بخش‌هایی دارد؟

طراحی و نصب آسانسور یک حرفه اختصاصی است که شامل چندین مرحله می‌شود. حفر چاه و چاله آسانسور یکی از مراحل اساسی طراحی آن است که بی‌توجهی به نکات و استانداردهای ایجاد آنها می‌تواند باعث به وجود آمدن مشکلاتی در پیشبرد پروژه و پرداخت هزینه‌های اضافه شود. از آنجایی که امروزه نصب آسانسور در بسیاری از ساختمان‌ها رایج شده است، لازم دیدیم که در این مطلب به طور کامل در مورد مفهوم چاه آسانسور، چاله آسانسور، اندازه عمق و ابعاد، قیمت ریل آسانسور در سایت پیوان و نحوه حفر و دیگر موضوعات پیرامون آنها توضیحاتی را ارائه دهیم. اگر دانستن این اطلاعات برای حرفه‌تان الزامی است یا از سر کنجکاوی دوست دارید درباره چاه آسانسور و اصول اجرایی آن بدانید،در این مطلب را تا انتها همراه پیوان باشید.

چاه آسانسور چیست؟

به فضای عمودی که کابین آسانسور، ریل حرکتی و وزنه تعادل در آن به سمت بالا و پایین حرکت می‌کنند، چاه آسانسور گفته می‌شود. این تونل از کف یا پی ساختمان تا قسمت سقف موتورخانه (این اتاق در پشت بام ساختمان قرار گرفته است) امتداد دارد. بنابراین اطراف این فضا به واسطه دیوارها، دیوارهای اضطراری و درب‌های طبقات احاطه می‌شود. دو نکته اساسی در رابطه با طراحی چاه وجود دارد. اینکه باید فضای عمودی آن شاقول بوده و فاقد انحنا و خمیدگی باشد تا بعداً مشکلی در قرارگیری و حرکت تجهیزات ایجاد نشود. همچنین فضای تونل چاه فقط برای نصب آسانسور و متعلقات آن حفر شده است. بنابراین برای نصب تجهیزاتی مانند شیرهای آب، گاز و سیم‌کشی جایی در نظر گرفته نشده است. لازم است بدانید که بالاترین قسمت چاه آسانسور را فضای بالاسری می‌گویند. ارتفاع این بخش از کف آخرین توقف تا سقف چاله ادامه دارد.

چاله آسانسور چیست؟

چاله یا همان چاهک آسانسور در واقعی بخش پایینی چاه آسانسور است. ارتفاع چاله از پایین‌ترین قسمت چاه یعنی پی ساختمان تا کف پایین‌ترین نقطه توقف آسانسور ادامه دارد. در زبان انگلیسی به معنی پیت (pit) بوده و ارتفاع آن با علامت p مشخص می‌شود. به فضای چاله آسانسور، جان پناه هم می‌گویند. هدف از طراحی آن ایجاد مکانی مناسب برای تعمیرکاران و سرویس‌کاران است. همچنین تجهیزاتی از قبیل ضربه‌گیر وزنه تعادل، ضربه‌گیر کابین، چاه ارت، نردبان، سیستم روشنایی، فلکه‌ها و پایه‌های ریل کابین در این فضا قرار می‌گیرند. ابعاد ارتفاع، عمق و عرض چاهک آسانسور براساس ابعاد چاه و استانداردهای معماری آسانسور تعیین می‌شود. در ادامه با نحوه اندازه‌گیری آنها آشنا خواهید شد. برای طراحی چاهک استاندارد چند نکته وجود دارد که بهتر است برای اجرای بی‌عیب‌ونقص از آنها مطلع باشید.

• هیچ‌گونه مواد قابل اشتعالی نباید داخل آن وجود داشته باشد.
• کف آن صاف و تراز باشد.
• آرماتورهای زائد دیواره‌های آن پاک‌سازی و جمع‌سازی شوند.
• دیواره‌های چهار طرف آن با پلاستر ماسه و سیمان پوشانده شوند.
• جهت جلوگیری از زنگ‌زدگی و خوردگی تجهیزات آهنی باید سطح آنها با رنگ پوشیده شود.

بیشتر بخوانید: آهن مصرفی سازه آسانسور و نحوه محاسبه میزان آن

تفاوت چاه و چاهک آسانسور چیست؟

با توجه به تعریفی که درباره چاه و چاهک داشتیم، حتماً به خوبی متوجه تفاوت آنها شدید. در برخی از منابع چاه و چاله به جای هم به کار برده می‌شوند؛ در حالی که با هم متفاوت هستند. در این بخش به فرق چاه و چاهک آسانسور اشاره می‌کنیم.

• چاله بخشی از چاه آسانسور است که در پایین‌ترین قسمت آن قرار دارد. بنابراین چاهک از ارتفاع کمتری برخوردار است. حداقل ارتفاع برای آن یک‌ونیم متر می‌باشد.
• چاه به نوعی یک کانال هوایی است. در حالی که چاله آسانسور، فضای جان پناه نامیده می‌شود.
• چاه از لحاظ ابعاد با چاهک فرق دارد. به طور کلی ابعاد چاه از هر طرف حدود 20 سانتی‌متر از ابعاد کابین آسانسور بزرگتر در نظر گرفته می‌شود. اما ابعاد چاهک حدود 10 سانتی‌متر باید بزرگتر از ابعاد چاه باشد.

موتورخانه آسانسور چیست؟

اتاق موتورخانه در بالاترین بخش چاه آسانسور قرار دارد. در فضای این اتاق علاوه‌بر موتور آسانسور، تجهیزات دیگری هم نگهداری می‌شوند. بخشی از این وسایل شامل ابزارآلات مخصوص تعمیرات آسانسور، تجهیزات خنک‌کننده، تابلو فرمان و وسایل اعلام و اطفاء حریق می‌شوند. ایمنی موتورخانه و ورود راحت و فضای کار مناسب برای تعمیرکاران از اهمیت زیادی برخوردار است. بنابراین استانداردهایی برای طراحی اتاق آن در نظر گرفته شده است. مهم‌ترین آنها عبارتنداز:

1. دمای موتورخانه بین 5 الی 40 درجه سانتی‌گراد کنترل شود. البته در آسانسورهای هیدرولیکی 15 الی 35 درجه سانتی‌گراد است.
2. مجهز به هواکش و تهویه باشد.
3. فضای کافی برای رفت‌آمد تعمیرکاران و کارشناس‌ها وجود داشته باشد.
4. جهت ایمنی بیشتر کف آن لغزنده باشد.
5. وسایل روشنایی دائم در اختیار باشد.
6. نصب قلاب سقف با تحمل بار 2000 کیلوگرم روی سقف بالای سکو الزامی است.
7. جهت جلوگیری از سقوط افراد، اطراف سکو نرده‌بندی شود.
8. علاوه‌بر پله باید نردبان اختصاصی در کنار موتورخانه نیز قرار داده شود.
9. دیوارها و کف آن در برابر نیروها و بارهای وارده از تحمل کافی برخوردار باشند.
10. درهای موتورخانه حداقل دارای عرض 60 و ارتفاع 180 سانتی‌متر باشند.

آب‌بندی چاله آسانسور چیست؟

ایمنی آسانسور و تجهیزات آن از اهمیت زیادی برخوردار است. به همین خاطر برای طراحی و نصب آن استانداردهایی تعیین شده است. یکی از آن استانداردها، آب‌بندی چاله آسانسور است. همانطور که در بخش‌های قبلی اشاره کردیم، چاهک پایین‌ترین سطح آسانسور است. بنابراین احتمال ورود آب به داخل آن وجود دارد. دقت داشته باشید که منظور ما فقط نفوذ آب‌های سطحی نیست. از طریق دیوارهای آسانسور هم احتمال ورود آب به چاهک وجود دارد. به عنوان مثال در صورت بالا آمدن سطح آب زیرزمینی آن منطقه یا از طریق آب فاضلاب شهری، این اتفاق می‌افتد. نفوذ آب از چند طریق می‌تواند باعث خسارت شود. داخل چاهک تجهیزات برقی وجود دارد. ورود آب می‌تواند باعث اتصال و خطرات دیگر شود. همچنین با توجه به تجهیزات آهنی به مرور زنگ‌زدگی اتفاق می‌افتد. برای جلوگیری از به وجود آمدن این مشکلات، آب‌بندی چاله آسانسور در زمان احداث آن ضروری شمرده می‌شود.

روش اجرای آب‌بندی چاهک آسانسور

بهترین زمان برای آب‌بندی در زمان بتن‌ریزی و احداث آسانسور است. گاهی اوقات برخی از کارفرمایان به خاطر عدم تشخیص نشت، اجرای آب‌بندی چاه آسانسور را نادیده می‌گیرند. در صورتی که ممکن است در آینده به دلایلی مانند بالا آمدن سطح آب زیرزمینی نشت آب اتفاق بیفتد. در این صورت هزینه آب‌بندی چاله چند برابر افزایش پیدا می‌کند. در صورت نشت چاله ابتدا باید با استفاده از پمپ‌های کف‌کش، آب را خارج کرده و سپس تمام دیواره‌ها و کف چاله را با مواد خشک کننده مخصوص، خشک کرد. مواد تثبت‌کننده مناسب را باید براساس سرعت و میزان نشت آب، ارتفاع چاهک، جنس تجهیزات چاله و … انتخاب کرد. روش‌های زیادی برای آب‌بندی چاله آسانسور وجود دارد که در زیر برخی از آنها را معرفی می‌کنیم.

• ایزوگام و قیرگونی کردن

این روش آب‌بندی چاهک آسانسور قدیمی شده است. روشی سریع و با عملکرد مناسب است. اما ایرادهایی هم دارد. به طور کلی ایزوگام کردن برای مواردی مناسب است که آب از بالا با آن برخورد می‌کند، مثل سقف‌ها. زیرا نفوذ آب از داخل سطح چاه می‌تواند به مرور باعث تبله کردن ایزوگام شود. همچنین بعد از اتمام عمر مفید ایزوگام خاصیت آب‌بندی آن کم می‌شود. در ضمن در صورت نشتی، جهت ترمیم آب‌بندی چاله آسانسور باید کل ایزوگام را از دیواره‌ها و سطح چاهک جدا کرد.

• مواد نفوذگر

امروزه از این روش در بسیاری از آسانسورها استفاده می‌شود. در واقع با استفاده از موادی با پایه سیمانی که میکرو ذرات فعال دارند، آب‌بندی ایجاد می‌شود. ابتدا مواد نفوذگر به سطح بتن کف و دیواره‌ها مالیده می‌شوند. مواد نفوذگر با بتن واکنش داده و تشکیل کریستال می‌دهند و شبکه متراکمی را ایجاد می‌کنند که ترک‌ها و خلل فرج‌ها را هم پر می‌کنند. این روش عملکرد و کیفیت خوبی دارد. اما در صورتی که در سطح بتن آلودگی یا ترک وجود داشته باشد، آب‌بندی چاه آسانسور دیگر به شیوه مطلوب نخواهد بود.

• نانوماده نفوذگر

جزء مواد نفوذگر هستند. برای استفاده از مواد نانو نیازی به خشک کردن سطح بتن و دیواره‌های آن نخواهید داشت. این روش همیشگی است و از کیفیت آن کاسته نمی‌شود. همچنین در برابر خوردگی مقاوم هستند، بنابراین استفاده از آن برای مناطقی که خاصیت خورندگی دارند، مانعی ندارد.

بیشتر بخوانید: کاربرد ناودانی در ساختمان‌سازی چیست؟

ضربه‌گیر یا بافر چیست؟

این احتمال وجود دارد که بنا به دلایل نقص فنی، کابین آسانسور با سرعت بیشتر از حد تعریف شده آن به سمت پایین چاله آسانسور سقوط کند. این سقوط کنترل نشده می‌تواند باعث خسارت شود. همچنین در صورتی که سرویس‌کاران آسانسور در چاهک حضور داشته باشند، بسیار خطرناک است. در این طور مواقع قطعه ضربه‌گیر یا همان بافر که در قسمت انتهایی چاه آسانسور قرار دارد، وارد عمل می‌شود. در واقع بافر از اصابت کنترل نشده کابین یا وزنه تعادل به کف چاله جلوگیری می‌کند. لازم است بدانید که ضربه‌گیر در دو مدل جذب‌کننده انرژی و مستهلک‌کننده انرژی وجود دارد. همچنین در محل سکوی کف چاه آسانسور نصب می‌شود. دقت داشته باشید که جهت توقف حرکت کابین، آسانسور باید مجهز به سیستم ترمز باشد.

بیشتر بخوانید: آسانسور هیدرولیک و انواع آن

اندازه ابعاد چاه آسانسور چگونه به دست می‌آید؟

یکی از وظایف مهم کارشناسان تعیین اندازه دقیق ابعاد چاه و چاله آسانسور است. اجرای اندازه اشتباه می‌تواند پروژه نصب و راه‌اندازی آسانسور را با مشکلاتی مواجه کند. همچنین در پایان کار موفق به دریافت گواهی استاندارد نمی‌شوند. با توجه به اهمیت این موضوع در این بخش در مورد ابعاد عرض و عمق چاله و چاه در آسانسور صحبت می‌کنیم. قبل از آن باید اشاره کنیم که ابعاد چاه و چاله آسانسور براساس ظرفیت کابین، نوع درب و سرعت حرکت آسانسور مشخص می‌شوند.

• عرض چاه آسانسور

همانطور که می‌دانید آسانسور علاوه‌بر حمل افراد برای جابه‌جایی وسایل خانگی مانند یخچال نیز کاربرد دارد. بنابراین طراح وظیفه دارد که در هنگام تعیین ابعاد عرض چاه و چاله به این مورد توجه کند. درب آسانسور به صورت لولایی یا اتوماتیک است. فضای مورد نیاز این درب‌ها با هم متفاوت است. پس باید عرض چاه طوری محاسبه شود که هر دوی آنها پوشش داده شوند. به طور کلی برای درب‌هایی که عرض آنها 80 سانتی‌متر است، عرض چاه باید 160 سانتی‌متر در نظر گرفته شود.

• عمق چاه آسانسور

طبیعی است که عمق چاه در آسانسوری با ظرفیت 8 نفر از آسانسوری با ظرفیت پنج نفر بزرگتر باشد. در واقع باید عمق چاه آسانسور به گونه‌ای انتخاب شود که ساکنین احساس راحتی داشته باشند. بهترین ابعاد برای آسانسور پنج نفره 160 سانتی‌متر است. به ازای ظرفیت هر نفر 10 سانتی‌متر به آن افزوده می‌شود. به عنوان مثال اگر برای ظرفیت پنج نفره ابعاد چاله آسانسور 160160 سانتی‌متر مربع باشد، برای ظرفیت 6 نفره برابر با 160170 سانتی‌متر مربع و برای ظرفیت 8 نفره معادل با 160180 سانتی‌متر مربع است. عدد 160 در اینجا مربوط به ابعاد سمت درب آسانسور است. هنگامی که ظرفیت آسانسور بیشتر از 8 نفر باشد، عرض سمت درب آسانسور بهتر است 170 سانتی‌متر در نظر گرفته شود. به عنوان مثال برای ظرفیت 9 نفره عرض چاه آسانسور برابر با 170190 سانتی‌مربع و برای ظرفیت ده نفره برابر با 170*200 سانتی‌متر مربع است.

اندازه ابعاد چاله آسانسور چگونه به دست می‌آید؟

به طور کلی ارتفاع چاهک حداقل باید یک‌ونیم متر باشد. در صورتی که ارتفاع آن بیشتر از دو و نیم متر باشد، برای ورود تعمیرکاران داخل چاله یک درب بازرسی نصب می‌شود. همچنین می‌توان داخل چاله یک نردبان قرار داد. اندازه ابعاد عرض و عمق چاله آسانسور براساس ابعاد چاه تعیین می‌شود. به طور کلی عرض و عمق آن باید از هر طرف 10 سانتی‌متر اضافه شود. به طور مثال در صورتی که ابعاد چاه آسانسور 160160 سانتی‌متر مربع باشد، برای ابعاد چاهک آسانسور 170170 سانتی‌متر مربع خواهد بود.

بیشتر بخوانید: کاربرد نبشی در آسانسورسازی

نحوه حفر و آماده‌سازی چاهک آسانسور

یکی از مراحل طراحی آسانسور، جانمایی و حفر چاهک است. بعد از تعیین ابعاد چاه و چاهک نوبت به جانمایی چاله می‌رسد. اجرای صحیح این مرحله در پیاده‌سازی اصولی چاه در آسانسور تاثیر مهم دارد. به طور کلی مراحل حفر و آماده‌سازی چاه آسانسور شامل آماده‌سازی کف، اجرای بتن‌ریزی کف و دیوارکشی اطراف چاهک است.

آماده‌سازی کف چاله آسانسور

قبل از بتن‌ریزی ارتفاع چاهک حداقل 190 سانتی‌متر است. بتن‌ریزی کف چاله با توجه به ضربه‌گیرها انجام می‌شود. به طور معمول 10 سانتی‌متر بتن مگر و 30 سانتی‌متر آرماتوربندی و بتن‌ریزی می‌شود. بعد از بتن‌ریزی ارتفاع باقی‌مانده کف چاله به 150 سانتی‌متر خواهد رسید. سپس باید جهت سکوی ضربه‌گیر و چاه ارت را مشخص کرد.

بتن‌ریزی کف چاهک

قبل از آن لازم است که نقشه آسانسور تهیه شود. طراح این کار را براساس اطلاعات مختلف از جمله پلان تیپ طبقات، مقطع چاهک و پلان پشت‌بام انجام می‌دهد. بعد با توجه به توضیحات مرحله اول، بتن‌ریزی انجام می‌شود.

دیوارکشی اطراف چاهک

البته قبل از این مرحله باید آهن‌کشی چاه آسانسور انجام شده باشد. در چاله آسانسور از کف تا اتاقک موتورخانه ( بر روی پشت بام ) و سه طرف (سمت راست – روبه رو – سمت چپ) بر اساس شرایط ساختمان و یکی از صورت‌های زیر دیوارکشی انجام می‌شود:

• ورق‌کشی که به تناسب فضا از ورق‌های فلزی یا پانل‌های گچی استفاده می‌شود.
• رابتیس‌بندی که با استفاده از تورهای فلزی مخصوص و اندودکاری روی آن انجام می‌‌شود.
• آجرکشی دیوار از طرف داخل چاهک بوسیله سیمان یا گچ خاک.