شرکت هوگو گراپل در سال 1898 اولین ورق سوراخ‌دار را تولید کرد. این ورق‌ها با سوراخ‌های گرد در معادن سنگ برای الک کردن استفاده می‌شدند. به‌طورکلی پانچ ورق‌های فلزی به دو روش پانچ دستی و پیشرفته انجام می‌شود. کیفیت کار در روش اول، یعنی استفاده از دستگاه پانچ دستی، پایین بوده و ممکن است صفحه مشبک تولیدی کیفیت مناسب را نداشته باشد. با پیشرفت صنعت، این فرآیند به‌مرور دستخوش تغییرات شد و کم‌کم عملیات ایجاد حفره بر روی ورق های فولادی توسط دستگاه‌های مختلف انجام گرفت.
ورق‌های فولادی در بازار بسیار متنوع‌اند که از کارآمدترین و محبوب‌ترین آن‌ها می‌توان به ورق پانچ اشاره کرد. این ورق در انواع مختلف با الگوهای متنوع و در ضخامت‌های متفاوت تولید می‌شود. لازم است بدانید که دو عامل جنس ورق و نوع سوراخ‌های ایجاد شده بر روی قیمت این محصول مؤثر است. ورق پانچ متال توسط دستگاهی که سوراخ‌های گرد یا طرح دار می‌زند، ساخته می‌شود که این سوراخ‌ها به‌صورت سطرهای مستقیم یا متقاطع ایجاد می‌شوند. هرچه اندازه سوراخ و تعداد حفره‌ها بیشتر باشد، میزان ضایعات بالا رفته و در نتیجه هزینه‌ها افزایش پیدا میکند. البته فاصله بین سوراخ‌های ورق پانچ بایستی بیشتر از ضخامت ورق مورد استفاده باشد تا صفحه سوراخ‌دار از استحکام مطلوب برخوردار گردد. برای اطلاع از آخرین تغییرات قیمت ورق گالوانیزه به سایت پیوان مراجعه نمایید.
ورق پانچ چیست؟
ورق پانچ که توسط دستگاه‌های CNC یا به‌صورت دستی، پانچ و حفره‌دار می‌شود، نوعی از ورق‌های فلزی سوراخ‌دار است که از ورق معمولی فولادی تهیه می‌شود. تفاوت ورق پانچ با ورق‌های معمولی در منافذ مربعی، دایره‌ای، ستاره‌ای یا لوزی شکل آن است که باعث می‌شود کاربردهای متفاوتی پیدا کند. اگر قصد خرید انواع ورق پانچ یا استعلام قیمت ورق پانچ را دارید، می‌توانید به سایت پیوان مراجعه کنید. پیوان یکی از پیشروترین و معتبرترین سایت‌های داخل کشور در زمینه اعلام قیمت روزانه و خرید و فروش انواع ورق پانچ فلزی است.
اندازه و ابعاد ورق پانچ
اندازه و ابعاد ورق پانچ طرح دار با توجه به جنس و برند آن متفاوت و حتی قابل سفارشی‌سازی است اما به‌طورکلی، ابعاد پانچ شیت معمولا 2000*1000، 2500*1250 با ضخامت 0.5 الی 5 میلیمتر است. پانچ‌های رولی ابعاد متفاوتی دارند و معمولا با پهنای 1000 و 1250 میلیمتر تولید می‌شوند. ورق پانچ گالوانیزه معمولا ضخامتی بین 0.2 تا 8 میلیمتر دارد اما اگر به دنبال ورق پانچ سیاه هستید، می‌توانید آن را در ضخامت 0.2 تا 200 میلیمتر پیدا کنید. و در نهایت، ورق پانچ روغنی با تنوعی بسیار کمتر نسبت به پانچ سیاه در رده آخر قرار می‌گیرد و با ضخامت 0.5 الی 1.5 میلیمتر به تولید می‌رسد.
انواع ورق پانچ
انواع ورق پانچ فلزی بسته به طرح چشمه‌ها و جنس ورق‌ها دسته‌بندی‌های مختلفی دارند که در ادامه درباره آن‌ها صحبت خواهیم کرد. هر کدام از این انواع پانچ ورق با کاربردهای مختلفی تولید می شوند.
انواع پانچ با توجه به چشمه‌ها یا سوراخ‌های ورق
چشمه یا سوراخ روی ورق پانچ طرح دار هم می‌تواند به‌صورت سطرهای مستقیم و هم به‌صورت متقاطع روی ورق ایجاد شود. البته فاصله بین سوراخ‌ها هم با توجه به نوع کاربری آن‌ها بسیار مهم است که باید بیش از ضخامت ورق باشد تا ورق استحکام کافی را برای استفاده پیدا کند. انوع ورق پانچ فلزی شامل موارد زیر هستند:
- ورق مشبک گرد
- ورق مشبک چند ضلعی
- ورق مشبک شکاف‌دار
- ورق مشبک مربعی
- ورق مشبک لوبیایی
- ورق مشبک ستاره‌ای
- ورق مشبک گشنیزی
- ورق مشبک لوزی
- ورق مشبک مستطیلی
- ورق مشبک مثلثی
- ورق مشبک ذوزنقه‌ای
- ورق مشبک لانه زنبوری
انواع ورق پانچ با توجه به جنس
انواع ورق پانچ طرح دار با توجه به جنس و آلیاژ آن‌ها شامل موارد زیر است:
- ورق پانچ فولادی
- ورق پانچ آلومینیوم
- ورق پانچ گالوانیزه
- ورق پانچ استیل
- ورق پانچ آجدار
- ورق پانچ روغنی
- ورق پانچ رنگی
- ورق پانچ آلیاژی
دستگاه‌های عملیات پانچ ورق
در حال حاضر از دستگاه‌های متنوعی برای عملیات پانچ ورق فلزی استفاده می‌شود که در ادامه مطلب به برخی از آن‌ها اشاره خواهیم کرد:
پرس پانچ
پرس پانچ برای به وجود آوردن سوراخ در مواد خام استفاده می‌شود. با این وسیله می‌توان بسیار راحت و کنترل‌شده سوراخ‌هایی را بر روی ورقه‌ها در اندازه‌های مختلف ایجاد کرد. پرس‌ها دستگاه‌های بزرگی هستند که فریم بیرونی آن‌ها اغلب به شکل C یا H بوده و پرس‌هایی که شکل C دارند، از سنبه هیدرولیکی برخوردار هستند که در بخش بالایی دستگاه جاگذاری شده‌اند. نرخ نیرو، نوع فریم (C یا H شکل)، کارایی و سرعت، تک یا چندمرحله‌ای بودن، توان، مصرف انرژی و میزان ایمنی ازجمله فاکتورهایی هستند که برای تشخیص قابلیت دستگاه پرس استفاده می‌شوند.
پرس پانچ عریض
از بین دو نوع پرس پانچ برای تولید فلزات سوراخ‌دار، نوع پرس عریض کاربرد بیشتری دارد. پرس پانچ عریض ابزارهای سوراخ‌دار قابل تعویض دارد که برای سوراخ کردن یا مهر زدن مورد استفاده قرار می‌گیرد. این دستگاه با ورق فلزی به شکل صاف یا رول شده تغذیه می‌شود. دستگاه در این روش ثابت بوده و ورق فلزی حرکت میکند؛ در حین عبور ورق، قوچ به‌سرعت روی فلز فرود می‌آید و با نیروی زیادی به آن ضربه می‌زند و به این صورت یک ردیف کامل سوراخ در یک حرکت ایجاد می‌شود. با پرس پانچ عریض می‌توان به‌سرعت ورق‌های سوراخ‌دار زیادی تولید کرد.
پانچ ورق با دستگاه پانچ «محور XY»
ماشین محور XY یک قالب یا دسته‌ای از قالب‌ها دارد که به قوچ متصل است. زمانی که قوچ در عرض آن حرکت میکند، ورق فلزی ثابت است. سرعت کار با دستگاه پانچ محور XY در مقایسه با پرس پانچ عریض کمتر است؛ اما در عوض این دستگاه قادر است اشکال مختلفی روی یک قطعه ایجاد نماید.
پانچ ورق با غلتک سنجاق دوار
استفاده از دستگاه پانچ ورق غلتکی یکی از روش‌های تولید ورق پانچ است. این دستگاه یک استوانه بزرگ به‌عنوان جزء اصلی دارد که سوزن‌های نوک‌تیز به‌طور مساوی در اطراف محیط آن تعبیه شده‌اند. غلتک دائماً در حال چرخش است، سوزن‌ها بر روی ورق فلز فشار می‌آورند و ورق را منگنه میکند. فرآیند پانچ ورق با غلتک سنجاق وار، یک روش بسیار سریع بوده که با سرعت قابل‌توجهی عمل میکند. سوراخ‌های متعددی در زمان عبور ورق‌های فلزی از زیر غلتک بر روی ورق فلزی ایجاد می‌شود.
دستگاه CNC
از دستگاه CNC برای عملیات پانچ فلزی استفاده می‌شود. در سال‌های گذشته CNC یا ماشین کنترل عددی برای پانچ‌کاری، کاربردی نداشت و اغلب از دستگاه‌هایی به نام NC استفاده می‌شد. دستگاه NC با یک سری دستورالعمل خاص کار تولید را انجام می‌داد و از کارت‌های پانچ به‌جای سیستم‌های کامپیوتری استفاده می‌کرد. اما CNC که نسل بعدی این دستگاه به‌حساب می‌آید، برای پانچ‌کاری از منطق ریاضی استفاده میکند. در دستگاه CNC، اپراتور دستگاه تنها یک‌بار عملیات هدایت دستگاه را انجام داده و ورق‌ها پانچ خواهند شد. در این روش می‌توان از قالب‌های مختلف همچون قالب گرد با قطر 3 الی 80 میلیمتر، قالب شش‌ضلعی در سایز 6 الی 60 میلیمتر، قالب چهارگوش در سایزهای 5×5 الی 80×80 میلیمتر، قالب لوبیایی در سایز 2×25 الی 40×100 میلیمتر، شکل‌های گوناگونی را مثل برگ و گل برای تولید ورق‌های پانچ استفاده کرد.
دستگاه لیزر
دستگاه لیزر، نوعی دستگاه CNC بوده که انواع پانچ توسط این دستگاه انجام می‌شود و نحوه عملکرد آن به‌وسیله سیستم‌های کامپیوتری صورت خواهد گرفت. برای استفاده از دستگاه لیزر، لازم است طرح دلخواه با کمک نرم‌افزارهای گرافیکی تولید شده و سپس طرح تولیدی به دستگاه لیزر منتقل شود. سپس با فشردن یک دکمه، روند برش کاملاً اتوماتیک انجام می‌گیرد. دستگاه لیزر کاربرد فراوانی دارد و در بازار به‌طور عمده یافت می‌شود. از ویژگی‌های این دستگاه می‌توان به سریع بودن عملیات برش اشاره کرد که تنها طی گذشت چند دقیقه، طرح مورد نظر تولید می‌شود.
بیشتر بخوانید: تفاوت قیمت اسکلت فلزی با بتنی
فلزات پرکاربرد در ساخت ورق پانچ
از بعضی فلزات می‌توان برای ساخت ورق پانچ استفاده کرد؛ البته انتخاب فلز با توجه به نوع کاربرد ورق پانچ انجام می‌گیرد. برای فرآیندهای صنعتی و کاربردهای ساختاری از فلزات محکم، بادوام و قوی استفاده می‌شود. آلومینیوم و مس که از فلزات سبک هستند به‌راحتی توسط فرآیند پانچ ورق، مهر و سوراخ می‌شوند؛ اما پانچ فلزات سنگین همچون فولاد و تیتانیوم کمی سخت‌تر خواهد بود.
فولاد گالوانیزه
فولاد گالوانیزه برای استفاده در محیط‌های مرطوب گزینه بسیار خوبی است؛ زیرا در برابر خوردگی مقاوم بوده و مقرون‌به‌صرفه است. فولاد گالوانیزه یک پوشش روی جامد دارد که راه نفوذ عناصر خورنده مثل رطوبت و آب را مسدود خواهد کرد.
آهن فلزی
آهن از قدیمی‌ترین فلزات است که در طول زمان و در دوره‌های مختلف برای کاربردهای گوناگون به کار گرفته شده است؛ این فلز مقاومت بالایی دارد و از آن برای تولید ورق پانچ استفاده می‌شود.
مس
ورق‌های مسی سوراخ‌دار، زیبایی و جذابیت بصری زیادی دارند و بر همین اساس از آن‌ها برای طراحی‌های داخلی، کاربردهای تزئینی و نماها استفاده می‌شود. درصورتی‌که مس در معرض هوا قرار گیرد، برای مقاومت در برابر خوردگی یک سطح بیرونی مقاوم از کربنات مس تشکیل می‌دهد که دارای رنگ مایل به سبز است. مس طول عمر و دوام بالایی دارد و به‌راحتی بازیافت خواهد شد.
آلومینیوم
آلومینیوم با توجه به ویژگی‌های فراوانی که دارد گزینه بسیار خوبی برای ساخت ورق پانچ محسوب می‌شود. این فلز سبک و بادوام بوده و نصب راحتی دارد. وجود روکش نقره‌ای آن سبب شده تا به‌عنوان یک ورق تزئینی در معماری کاربرد بسیار داشته باشد. این فلز نیز دوام و طول عمر بالایی دارد و در برابر خوردگی کاملاً مقاوم است.
آلیاژ برنج
آلیاژ برنج ترکیبی از مس و روی است که در برابر شرایط محیطی مختلف مقاومت خوبی از خود نشان می‌دهد. سوراخ کردن آلیاژ برنج نیز مانند فلز مس به‌راحتی انجام می‌شود. برنج دارای روکش طلایی است که به آن جذابیت بصری بخشیده و موجب شده تا از آن برای کاربردهای عملی و زیبایی‌شناسی استفاده شود.
فولاد ضدزنگ
فولاد ضدزنگ مستحکم بوده و در برابر خوردگی مقاومت خوبی دارد و بر همین اساس تقریباً برای هر کاربرد قابل‌استفاده است. درصد عنصر نیکل و کروم در این آلیاژ بیشتر بوده و درصورتی‌که عوامل خورنده مثل رطوبت و آب در محیط باشند، وجود کروم سبب ایجاد یک‌لایه نازک روی فولاد شده و از خورده شدن فولاد جلوگیری میکند.
آلیاژ نیکل
ترکیب آلیاژ نیکل سبب شده تا این فلز انعطاف‌پذیری خوبی داشته باشد و برای کاربردهای داخلی و خارجی پانچ شود. استحکام و مقاومت فوق‌العاده نیکل سبب شده تا از آن برای کاربردهای ساختمانی استفاده کنند. آلیاژ نیکل دماهای بالا را به‌خوبی تحمل میکند و در برابر خوردگی کاملاً مقاوم است.
کاربرد ورق پانچ دار
این محصولات با توجه به تنوع و مزایایی که دارند از کاربردهای فراوانی در صنعت برخوردار هستند؛ به‌عنوان‌مثال در صنایع ساخت‌وساز و عمرانی، غذا و نوشیدنی، معماری و صنایع پتروشیمی و انرژی مورد استفاده قرار می‌گیرند.
ساخت‌وساز و عمران
از انواع ورقه‌های پانچ برای تولید سقف‌های کاذب دفع نویز، پنل‌های آکوستیک، پله‌های فلزی زیبا، دستگیره راه‌پله، محافظ لوله، توری‌های تهویه، تخته‌های محافظ در برابر آفتاب، نما، سطح موقت landing فرودگاه‌ها و … استفاده می‌شود.
صنایع غذا و نوشیدنی
از ورق‌های پانچ برای تولید خشکبار مغذی، ساخت کندوهای صنعتی، خشک‌کردن میوه‌ها، تهیه سیلو، پرورش ماهی، غربالگری مایعات، دستگاه‌های سورتینگ حبوبات و ساخت سینی‌های پخت‌وپز، قالب‌های پنیر، صفحه‌های قهوه و غیره می‌توان استفاده کرد.
معماری
ورقه‌های پانچ در ساخت دیواره و سقف آسانسور، پانل‌های پرکننده، سایه بان، تهیه روکش برای هواکش ساختمان‌ها، تابلوهای فلزی، درب انباری و پارکینگ، ایجاد ستون‌ها و مصارف دکوراتیو کاربرد دارند.
صنایع پتروشیمی و انرژی
در تولید فیلترها در قفس‌های معدنی، سانتریفیوژهای بزرگ، دستگاه‌های خشک‌کن، تسویه صفحات زهکشی آب، صفحات جداکننده باتری، دستگاه‌های تصفیه گاز، لوله‌های سوزاندن گاز مایع و تسویه زغال‌سنگ از ورق پانچ استفاده می‌شود. علاوه بر مواردی که عنوان شد از ورقه‌های پانچ در صنایع کشتی‌سازی، تانکر سازی، خودروسازی و صنایع سنگین فلزی نیز استفاده می‌شود.
صنعت پزشکی
سینی‌های سوراخ‌دار از جنس استنلس استیل و آسترهای سینی، دیفیوزر و هودهای تهویه از رایج‌ترین محصولات فلزی پانچ شده به‌حساب می‌آیند که از دقت و استحکام لازم برای استفاده در مطب‌های پزشکی، آزمایشگاه‌ها و بیمارستان‌ها برخوردار هستند.
محوطه‌های صنعتی
این نوع ورق در محوطه‌های صنعتی به‌عنوان کابینت برای محافظت از تجهیزات گران‌قیمت و شکننده مورد استفاده قرار می‌گیرد. همچنین از آن‌ها به‌عنوان محفظه‌ای برای کاهش نویز برای برنامه‌های تولید برق استفاده می‌شود.
آسیاب چکشی
ورق‌های پانچ شده به‌عنوان پرده‌های آسیاب چکشی و صفحات آسیاب پودری برای دانه‌بندی انواع مختلفی از مواد (همچون دانه‌ها، پودرها و رزین‌ها و همچنین الیاف مصنوعی و پرکننده‌ها) استفاده می‌شود.
کنترل صدا
برخی از سیستم‌های کنترل صدا در محدوده فرکانس باریک نیاز به کنترل یا حذف صداها دارند. این صفحه سوراخ‌دار برای پاسخ به امواج صوتی در دستگاهی که به‌عنوان جاذب صدای تشدید شناخته می‌شود، نوسان میکند. این نوسان شدید و شدیدتر شده و اصطکاک ایجاد میکند که موجب حذف فرکانس‌های ناخواسته خواهد شد.
بیشتر بخوانید: کاربرد ورق پانچ متال و ویژگی‌های آن
انواع ورق پانچ بر اساس شکل چشمه
چشمه به‌اندازه حفره‌ها گفته می‌شود که با استفاده از دستگاه‌های مخصوص بر روی ورق‌های فلزی زده می‌شوند. چشمه ورق پانچ غالباً با واحد میلیمتر بیان می‌شود و به مضرب قطر دایره سوراخ اطلاق می‌شود. ورق‌های پانچ بر اساس چشمه یا اندازه پانچ مدل‌های متنوعی دارند که در زیر به آن‌ها اشاره‌کرده‌ایم:
- ورق پانچ دایره‌ای
- ورق پانچ مستطیلی
- ورق پانچ مثلثی
- ورق پانچ لانه‌زنبوری
- ورق پانچ ذوزنقه‌ای
- ورق پانچ لوبیایی
- ورق پانچ گشنیزی
- ورق پانچ مربعی
- ورق پانچ لوزی
- ورق پانچ ورساچه
- ورق پانچ بیضی
- ورق پانچ ستاره ریز
- ورق پانچ ستاره درشت
- ورق پانچ دو دایره ریز و درشت
- ورق پانچ کشویی
مزایای پانچ ورق‌های فلزی
پانچ ورق فلزی با استفاده از دستگاه پانچ مزایای بسیار زیادی نسبت به پانچ ورق‌ها به صورت دستی است. برخی از مهم ترین مزایای دستگاه پانچ ورق‌های فلزی عبارت‌اند از:
- دارای قابلیت تکرار پذیری برای تکرار طرح مورد نظر روی ورق فلزی
- سرعت بالا در ایجاد سوراخ‌ها
- بالا بودن میزان دقت در ایجاد حفره ها
- قابلیت ایجاد برآمدگی روی ورق
- قابلیت ایجاد اشکال هندسی مختلف از جمله دایره، مثلث و مربع روی ورق‌ها
- دارای قابلیت کنترل صنعتی
- دقت بالا در ایجاد صفحات مشبک و بدون نیاز به خط کشی
به‌طورکلی برشکاری با دستگاه پانچ بسیار مقرون به صرفه است و در کوتاه ترین زمان کار پانچ صفحات انجام می‌شود.
جمع‌بندی
در این مقاله درخصوص معرفی نحوه تولید ورق پانچ و کاربرد آن در صنایع مختلف، دستگاه‌های عملیات پانچ ورق، انواع فلز برای ساخت ورق پانچ و انواع آن بر اساس شکل چشمه توضیحاتی ارائه شد. همان‌گونه که گفتیم ورق مشبک آهنی یک مدل ورق فولادی بوده که بر روی سطح آن حفره‌های زیادی با دستگاه زده می‌شود و این حفره‌ها در طرح، ضخامت و سایزهای مختلفی ایجاد می‌شوند.
