میلگرد رکابی چیست؟ کاربرد و انواع آن

میلگردها به عنوان ستون فقرات سازه‌های بتنی، نقش حیاتی در افزایش استحکام و مقاومت ساختمان‌ها در برابر بلایای طبیعی همچون زلزله، سیل و تکانه‌های ناگهانی دارند. در این میان، میلگرد رکابی که به شکل حرف U لاتین خودنمایی می‌کند و با خمیدگی ۱۸۰ درجه‌ای در لبه‌ها، قلاب‌گونه در جای خود می‌نشیند، جایگاه ویژه‌ای دارد. این خمیدگی که به نوعی شباهت به آستین‌های رکابی دارد، دلیل نامگذاری آن به میلگرد رکابی است. در این نوشتار، به بررسی عمیق‌تر میلگرد رکابی، انواع آن و کاربردهای مختلفش خواهیم پرداخت. پیشنهاد می‌کنیم تا پایان همراه باشید تا با این عنصر مهم در دنیای ساخت و ساز بیشتر آشنا شوید.

میلگرد رکابی چیست؟

میلگرد رکابی، در واقع نگینی از خانواده آرماتورهاست که با شکلی به مانند حرف U، پا به عرصه سازه‌های بتنی می‌گذارد. این میلگرد از دل فرآیند خمکاری بیرون می‌آید و در دو انتهای خود قلاب‌هایی را به نمایش می‌گذارد که با دقت و ظرافت، فاصله میان دو شبکه آرماتور را حفظ می‌کنند. با وجود اینکه نقش مستقیم در ساخت المان‌های سازه‌ای ندارد، اما همانند ستون‌های پنهانی، به استواری و دوام سازه‌های بتنی یاری می‌رساند.

گاهی اوقات، این میلگردها با تغییر شکل خود به دیگر فرم‌ها، در ساخت المان‌های خاص وارد عمل می‌شوند. زمانی که طول ساق‌های میلگرد U کافی نباشد و امکان اجرای طول مهاری به صورت مستقیم فراهم نباشد، خمیدگی‌های دقیق در دو سر آرماتور ایجاد می‌شود تا با زاویه ۱۸۰ درجه، همچون رکابی که آستین‌هایش به کمال پیچیده، در جایگاه خود بدرخشد.

انواع مختلف میلگرد رکابی

میلگرد رکابی به مثابه ستون‌هایی پنهان در سازه‌های بتنی، بر اساس شکل و کاربرد به دسته‌های گوناگونی تقسیم می‌شود. هر نوع از این میلگردها با خم‌های متفاوت خود، مأموریت خاصی را در سازه‌ها به دوش می‌کشد. این مقاطع فلزی، که به هنر خمکاری دستان ماهری نیاز دارند، نقش اساسی در تقویت بتن و جلوگیری از آسیب‌های احتمالی در برابر نیروهای خارجی دارند. اکنون نگاهی به برخی از این انواع خواهیم داشت:

میلگرد اوتکا

این میلگرد رکابی که بیشتر در اتصال تیرچه‌ها به سقف به کار می‌رود، نقش کلیدی در جلوگیری از ارتعاش و کاهش خیز سقف دارد. تیرچه‌ها که به دنبال جایگاهی محکم در سازه هستند، بر بال‌های پایینی تیر فولادی تکیه می‌زنند، اما گاه این نشیمنگاه کافی نیست. اینجاست که میلگرد اوتکا، با خمیدگی‌هایی شبیه به سر اردک، وارد عمل شده و از ترک خوردن و تخریب سقف جلوگیری می‌کند. از دیگر مزایای این میلگرد، کاهش بار وارده از طبقه بالایی و ایستادگی در برابر زلزله است.

میلگرد ممان منفی

میلگرد ممان منفی، یکی از تقویتی‌ترین ابزارهای سازه‌های بتنی است. این میلگرد برای از بین بردن لنگر منفی در دال‌های سقفی به کار می‌رود. در سقف‌های تیرچه و بلوک که هیچ دهانه‌ای ساده در نظر گرفته نمی‌شود، استفاده از این میلگرد بالای دال سقف، نیروی کششی ناشی از لنگر منفی را کاهش می‌دهد. برخلاف میلگرد اوتکا، شکل میلگرد ممان منفی بیشتر شبیه عصا است و براساس آیین‌نامه‌ها، استفاده از آن در سازه‌ها الزامی است.

میلگرد خاموت

میلگرد خاموت، همچون نگهبانی وفادار، از بتن در برابر ترک‌خوردگی محافظت می‌کند. این میلگرد با ایجاد شبکه‌ای در اطراف بتن، آن را از فشارهای کششی حفظ کرده و مقاومت سازه را بهبود می‌بخشد. انواع خاموت‌ها از میلگردهای A۱ و A۲ تولید می‌شوند و در اشکال مختلفی مانند سنتی، معمولی، و سلولار به کار می‌روند.

میلگرد خرک

میلگرد خرک، نقش نگهدارنده‌ای میان دو مش زیرین و بالایی فوندانسیون ایفا می‌کند. این میلگرد که دارای دو پاشنه در جهت‌های مخالف است، قبل از بتن‌ریزی، مش‌های بالایی را ثابت نگه می‌دارد. هرچند میلگرد خرک کارکرد سازه‌ای ندارد، اما باعث کاهش استفاده از اسپیسرها در مراحل مختلف ساخت و ساز می‌شود. برای اطلاعات بیشتر مقاله میلگرد خرک پیوان را مطالعه کنید.

میلگرد سنجاقی

میلگرد سنجاقی، یکی از نازک‌ترین و ظریف‌ترین اعضای خانواده میلگردهای رکابی است. این میلگرد، هرچند به نظر ساده می‌رسد، اما بر اساس خمیدگی دو سر خود، نقش حیاتی در سازه‌های بتنی ایفا می‌کند. از این میلگرد برای تقویت سازه‌ها در نقاط خاصی استفاده می‌شود و هرچند ابعاد کوچکی دارد، اما نقش آن در پایداری بتن انکارناپذیر است. درادامه میتوانید مقاله میلگرد سنجاقی پیوان را مطالعه کنید.

کاربرد میلگرد رکابی

میلگرد رکابی، همچون نگهبانی وفادار، در میان سازه‌های بتنی حضوری مؤثر و بی‌بدیل دارد. یکی از نقش‌های اساسی آن، مهار میلگردهای طولی یا عمودی است؛ به گونه‌ای که پیوستگی و استحکام ساختار را تضمین می‌کند. در دیوارها، آرماتورهای قائم و طولی توسط میلگرد رکابی و سنجاقی به هم متصل می‌شوند و فاصله‌های استاندارد میان آن‌ها به دقت تنظیم می‌شود. این هماهنگی در قالب‌بندی دیوارها، همچون هارمونی طبیعت است که همه اجزا را در جای خود قرار می‌دهد.

هنگام اجرای فونداسیون ستون‌ها یا سقف‌ها، اگر تنگ ستون غایب باشد، میلگرد رکابی همچون ناجی ظاهر می‌شود. دو میلگرد U شکل روبه‌روی هم، به یاری سازه می‌آیند تا به تثبیت و تقویت پایه‌ها کمک کنند. در واقع، میلگرد رکابی همچون ستون‌هایی نامرئی در هنگام بتن‌ریزی سقف و دیوار، استحکام و پایداری سازه را در خود نهفته دارد.

علاوه بر این، در دیوارهای برشی، میلگرد رکابی به کمک قلاب سنجاقی می‌آید تا مقاومت دیوارها را دوچندان کند. این قلاب‌ها به وسیله سیم مفتول به میلگرد متصل می‌شوند، و پیوندی مستحکم میان اجزای سازه‌ای ایجاد می‌کنند. حتی در بالابرها، میلگرد رکابی به‌عنوان نگهدارنده‌ی پایه‌ها نقش خود را ایفا می‌کند، همچون نگهبانی که ستون‌ها را از فروپاشی باز می‌دارد.

مزایا میلگرد رکابی

مزایای میلگرد رکابی (stirrup bar) شامل موارد زیر است:

• سبک و کم‌حجم بودن: به‌راحتی در هر سازه‌ای جای‌گذاری می‌شود.
• قابلیت استفاده در تمامی سازه‌ها: به‌عنوان عنصری همه‌کاره در ساختمان‌های مختلف به‌کار می‌رود.
• مهار انواع میلگردهای طولی و قائم: با دقت و قدرت میلگردها را به‌خوبی مهار می‌کند.
• اتصال آرماتور توسط قلاب: به لطف قلاب‌ها، آرماتورها با اطمینان و استحکام به هم متصل می‌شوند.
• تنظیم فاصله استاندارد بین دو شبکه آرماتور: به ایجاد نظم و تقویت سازه کمک می‌کند.
• اجرای سریع فونداسیون ستون: فرآیند فونداسیون را با سرعت و دقت بیشتر انجام می‌دهد.
• افزایش مقاومت دیوارهای برشی: باعث تقویت و پایداری بیشتر در برابر فشارهای جانبی می‌شود.
• نگهداری پایه‌های بالابر: در تثبیت و پایداری سازه نقش مؤثری دارد

مقررات ملی ساختمان در رابطه با میلگرد رکابی

مقررات ملی ساختمان برای میلگرد رکابی نیز همچون سایر مصالح ساختمانی، از چارچوب‌ها و اصول دقیقی پیروی می‌کند. این قوانین که هدف آن‌ها تضمین استحکام و پایداری سازه‌ها است، برای استفاده از میلگرد رکابی به شرح زیر است:

1. تنظیم فاصله‌ها: زمانی که فاصله بین میلگردهای طولی به ۱۵ سانتی‌متر می‌رسد یا تعداد میلگردهای طولی در هر فاصله بیشتر از سه عدد باشد، حتماً باید این میلگردها توسط میلگرد رکابی یا سنجاقی مهار شوند.
2. خم میلگرد: اگر میلگرد رکابی یا سنجاقی با خم ۱۳۵ درجه و قطر ۶ برابر قطر میلگرد باشد، خم قائم آن باید ۸ برابر قطر میلگرد خم شده باشد.
3. جای‌گذاری میلگردهای ستونی: ستون‌های بتنی باید در دل میلگردهای رکابی یا سنجاقی جای گیرند و خم‌های قائم به صورت یک در میان و در جهت مخالف خم شوند، تا استحکام لازم فراهم آید.
4. استفاده از خاموت لوزی: در صورتی که تعداد ستون‌ها از ۱۲ عدد بیشتر شود، دیگر استفاده از میلگرد رکابی یا سنجاقی کافی نخواهد بود و باید از خاموت بسته لوزی استفاده شود، تا هر گوشه این لوزی از یک میلگرد محافظت کند.
5. ساختمان‌های بلند: برای ساختمان‌های پنج طبقه و بالاتر، ستون‌ها باید حتماً با انواع میلگرد رکابی تجهیز شوند تا استحکام بیشتر فراهم گردد.
6. انتخاب وزن میلگرد: وزن میلگرد باید با توجه به نوع سازه، اندازه و تعداد ستون‌ها به دقت محاسبه و انتخاب شود.

جمع بندی

میلگرد رکابی، این یار بی‌صدا ولی پرقدرت در سازه‌ها، نقش حیاتی در استحکام و پایداری ستون‌ها و دیوارها دارد. از تنظیم فاصله استاندارد بین آرماتورها گرفته تا مهار کردن انواع میلگردهای طولی و قائم، این میلگرد به‌خوبی جای خود را در پروژه‌های عمرانی باز کرده است. سبک بودن، قابلیت استفاده در تمامی سازه‌ها و تسریع در اجرای فونداسیون تنها بخشی از مزایای این محصول است.

مقررات ملی ساختمان نیز برای این نوع میلگرد، چارچوب‌های مشخصی تعیین کرده است تا اطمینان حاصل شود که در سازه‌های بزرگ و کوچک به‌درستی استفاده شود. از خم‌های دقیق گرفته تا الزام استفاده در ساختمان‌های بلند، همه و همه نشان از اهمیت این مقطع فولادی در ساخت‌وساز دارد.

شرکت پیوان، با ارائه انواع آهن‌آلات و میلگردهای باکیفیت، همراهی مطمئن برای تمام پروژه‌های ساختمانی است. جهت مشاوره، استعلام قیمت میلگرد و خرید آنلاین آن با شماره 45171_021 در تماس باشید.