راهنمای خرید چوب + چگونه چوب مناسب بخریم؟

انتخاب بهترین چوب برای کار در نجاری برای هر استادکار بسیار اهمیت دارد. هیچ درختی کامل و بدون ایراد نیست و اگر با دقت به تنه‌ها و الوارهای درختان نگاه کنید، حتماً ایراداتی در آن‌ها خواهید یافت. در کارخانه‌های بزرگ و مدرن چوب‌بری، از دستگاه‌های اسکن سه بعدی برای برش گرده‌بینه‌های درخت استفاده می‌کنند. این تجهیزات مدرن به آن‌ها اجازه می‌دهد تا با توجه به الگوهای رشد درخت و ساختار داخلی تنه، جهت و سیستم برش را برنامه‌ریزی کرده تا در نهایت به بهترین قسمت‌های چوب دست پیدا کنند. هنگامی که گرده‌بینه به الوارهای با کیفیت تبدیل می‌شود، لازم است آن‌ها را بر اساس شاخه‌های مختلف مصرفی صنعت چوب درجه‌بندی کرد. ممکن است برای شما سؤال باشد که چگونه می‌توان چوب با کیفیت را از چوب بی‌کیفیت تشخیص داد؟ در این مقاله، نکات مهمی که باید در هنگام خرید چوب در نظر بگیرید را بررسی خواهیم کرد.

بررسی کاربرد چوب

خانواده‌های مختلف چوب، از جمله چوب‌های سوزنی و پهن برگ، دارای طیف گسترده‌ای هستند و به دلیل ساختمان متفاوت، کاربردهای مکانیکی متنوعی دارند. برای مثال، هنگام طراحی یک میز غذاخوری، باید در نظر گرفت که این میز در فضای باز یا در داخل خانه استفاده خواهد شد؛ زیرا چوب‌های سوزنی برگ نسبت به چوب‌های پهن برگ، در فضای باز و در مقابل عوامل جوی دوام بیشتری دارند. اما این نکته برای تمامی چوب‌های پهن برگ درست نیست؛ زیرا چوب درخت بلوط که از خانواده چوب‌های پهن برگ و سخت محسوب می‌شود، می‌تواند مانند مدل‌های سوزنی برگ مثل سرخدار، نراد و کاج در برابر عوامل جوی دوام بیاورد. اما به دلیل کیفیت بالا و مناسب بودن قیمت چوب روسی یا نراد، این نوع در بازار بسیار محبوب است.

همچنین، آماده سازی و رنگ کاری چوب نیز می‌تواند بر دوام آن در فضای باز و درون خانه تأثیر بگذارد. علائم اختصاری نوع چوب روی الوارها نیز درج می‌شود. به عنوان مثال، الوارهای پهن برگ با کلمه (LBR) و چوب کاج با کلمه (LP) و چوب سدر با کلمه (IC) و … مشخص می‌شوند. به طور کلی در زمینه چوب‌شناسی و آزمایشگاه مکانیک چوب، الوارهای پهن برگ به دلیل سختی و نقوش زیبا، به عنوان مواد اصلی در ساخت انواع مبلمان خانگی (بهترین چوب برای مبل) مانند مبل، میز، کابینت، کمد، تخت خواب و همچنین در کفپوش، دیوارکوب و الوارهای سوزنی برگ برای ساخت سازه‌های چوبی در ساختمان، درب و پنجره، تابوت، قایق و کشتی، سونا و استخر چوبی، ساخت هواپیما، اسکلت سازی ساختمان، جعبه و صندوق و غیره استفاده می‌شوند.

بررسی رطوبت چوب

روش اندازه‌گیری رطوبت چوب با استفاده از رطوبت‌سنج الکتریکی، که نهادهای نجاری و کارشناسان صنعت چوب از آن استفاده می‌کنند، به دلیل جیبی بودن، وزن سبک و سرعت بالا در بدست آوردن رطوبت چوب، بسیار محبوب شده است. در اصل، این دستگاه جریان الکتریکی را از طریق چوب عبور می‌دهد و با این روش، درصد رطوبت چوب را اندازه‌گیری می‌کند. هنگام خرید چوب، حمل این دستگاه بسیار ضروری به نظر می‌رسد. جالب است بدانید ترموود یا چوب حرارتی به عنوان یک جایگزین با کیفیت برای چوب سنتی در صنعت ساخت و ساز مورد استفاده قرار می‌گیرد.

این نوع چوب در طی فرآیندی اجزای دیواره‌ی سلولی‌اش تخریب شده و سپس با ساماندهی مجدد، رطوبت آن به میزان بسیار زیادی (حدود 4 تا 6 درصد) کاهش پیدا می‌کند. این کاهش رطوبت، منجر به کاهش واکشیدگی چوب، افزایش مقاومت و دوام آن، افزایش قابل توجه مقاومت در برابر آب و رطوبت، و مزایای دیگری می‌شود. با وجود بالا بودن قیمت ترموود اما به دلیل میزان و کنترل سخت رطوبت در چوب‌های سنتی، این محصول بسیار محبوب است.

بررسی نحوه خشک شدن چوب

قبل از خرید الوارهای چوبی، باید اطمینان حاصل کنید که چوب به درستی خشک شده است؛ دو روش متداول خشک کردن چوب شامل فضای باز و کوره می‌شود که در ادامه هر یک از آنها را بررسی خواهیم کرد.

خشک کردن چوب در فضای باز

چوب‌هایی که در فضای باز خشک شده‌اند ممکن است به دلیل مدت بالا برای خشک شدن، قابلیت حمل قارچ و عوامل پوسیدگی را داشته باشند. همچنین، خشک شدن چوب تحت تاثیر شرایط آب و هوایی منطقه قرار می‌گیرد، به عنوان مثال، چوب در شمال کشور با رطوبت ۱۸٪ خشک می‌شود، در حالی که در شهر تهران با رطوبت ۱۲٪ خشک می‌شود. چوب‌های صادراتی نیز تا رطوبت ۱۹٪ خشک می‌شوند تا در طول حمل و نقل مشکلات همکشیدگی و واکشیدگی جدی را تجربه نکنند. اگر چوب در فضای باز خشک شده باشد، علامت AD و اگر در کوره خشک شده باشد، علامت KD بر روی آن قرار می‌گیرد

خشک کردن چوب در کوره

کوره‌ها محفظه‌های بسته‌ای هستند که می‌توان گردش هوا، دما و رطوبت نسبی را در آنها کنترل کرد تا رطوبت چوب به نقطه خاص مورد نظر کاهش پیدا کند. انواع مختلفی از کوره‌ها وجود دارد، از جمله:

1) سیستم‌های خلاء

2) گرمایش و هواکش سنتی

3) خشک کن‌های فرکانس رادیویی؛ همچنین، بسته به نوع چوب و نیازهای خشک کردن، ممکن است از روش‌های دیگری مانند خشک کن‌های مایکروویو، خشک کن‌های هیدرولیک و خشک کن‌های ترموال استفاده شود. برای کاهش میزان همکشیدگی و واکشیدگی چوب در مناطق مختلف ایران، مناسب است که چوب‌ها از همان استان تهیه و الوارها برای هر منطقه تا رسیدن به تعادل رطوبت چوب در آن منطقه، خشک شوند زیرا اگر یک میز یا صندلی در شمال ایران بسازید و آن‌را به مناطق خشک‌تر منتقل کنید امکان جدا شدن اتصالات وجود دارد.

بررسی معایب چوب های خشک شده

خشک کردن چوب می‌تواند به بروز معایبی در کیفیت و درجه ارزش چوب منتهی شود. این معایب ممکن است در مراحل مختلف، از جنگل‌ها تا تعاونی عرضه چوب، ایجاد شوند. علاوه بر این، هنگام خشک کردن چوب بر روی الوار نیز معایبی به وجود می‌آید که عبارتند از:

1) ترک خوردگی و شکاف برداری: شامل ترک‌های سطحی و شکاف‌های انتهایی است که می‌تواند خروجی چوب را تحت تاثیر قرار دهد.

2) شکاف مقطع عرضی چوب: شکاف‌هایی که در مقطع عرضی چوب شکل می‌گیرند، می‌تواند به کاهش استحکام و سطح صاف چوب منتهی شود.

3) ساغری شدن (ناودانی یا فنجانی شدن): شامل انحنای غیر مطلوب و غیر متقارن چوب است که امکان دارد باعث عدم تطابق و صافی نبودن سطح چوب شود.

4) کمانی شدن: انحنای غیرمطلوب در طول چوب می‌تواند منجر به عدم تطابق در ساخت وسایل چوبی شود.

5) فنری شدن: ایجاد خمش و انعطاف زیاد در چوب، می‌تواند وسایل چوبی را منجر به شکستن کند.

6) تاب خوردگی: شکاف‌های عمودی که در چوب شکل می‌گیرند، می‌تواند به کاهش استحکام و پایداری چوب منجر شود.

7) برون سختی: ایجاد سطح سفت و سخت در چوب ممکن است سبب دشواری در کار کردن با چوب و تأثیر منفی بر زیبایی وسایل چوبی شود.

8) شانه عسلی شدن: ایجاد سلول‌های بزرگ و تخلیه در چوب امکان دارد استحکام و سختی چوب را کاهش دهد.

9) چین خوردگی: خشک شدن نامتوازن در چوب، می‌تواند موجب انحنا و شکستگی چوب شود.

10) ترک خوردن گره: شکل‌گیری این ترک‌ها در ناحیه گره‌های چوب استحکام و پایداری چوب را کاهش می‌دهد.

11) حمله حشرات و قارچ‌ها: خشک کردن ناصحیح چوب می‌تواند باعث سازش حشرات و قارچ‌ها با چوب شود؛ در نتیجه، برای انتخاب بهترین الوار جهت ساخت وسایل چوبی و جلوگیری از معایب فوق، بهتر است که انواع معایبی که بعد از خشک کردن چوب رخ می‌دهد را به طور کامل کارشناسی کنید. این کار به شما کمک خواهد کرد تا با دید و نگاه دقیق، معایب چوب را بررسی و الوار مناسبی را برای استفاده در وسایل چوبی انتخاب کنید.

معایب چوب های خشک شده
عیب چوبی	توضیحات
ترک خوردگی و شکاف برداری	شامل ترک‌های سطحی و شکاف‌های انتهایی است که می‌تواند خروجی چوب را تحت تاثیر قرار دهد.
شکاف مقطع عرضی چوب	شکاف‌هایی که در مقطع عرضی چوب شکل می‌گیرند، می‌تواند به کاهش استحکام و سطح صاف چوب منتهی شود.
ساغری شدن (ناودانی یا فنجانی شدن)	شامل انحنای غیر مطلوب و غیر متقارن چوب است که امکان دارد باعث عدم تطابق و صافی نبودن سطح چوب شود.
کمانی شدن	انحنای غیرمطلوب در طول چوب می‌تواند منجر به عدم تطابق در ساخت وسایل چوبی شود.
فنری شدن	ایجاد خمش و انعطاف زیاد در چوب، می‌تواند وسایل چوبی را منجر به شکستن کند.
تاب خوردگی	شکاف‌های عمودی که در چوب شکل می‌گیرند، می‌تواند به کاهش استحکام و پایداری چوب منجر شود.
برون سختی	ایجاد سطح سفت و سخت در چوب ممکن است سبب دشواری در کار کردن با چوب و تأثیر منفی بر زیبایی وسایل چوبی شود.
شانه عسلی شدن	ایجاد سلول‌های بزرگ و تخلیه در چوب امکان دارد استحکام و سختی چوب را کاهش دهد.
چین خوردگی	خشک شدن نامتوازن در چوب، می‌تواند موجب انحنا و شکستگی چوب شود.
ترک خوردن گره	ترک‌هایی که در ناحیه گره‌های چوب شکل می‌گیرند، استحکام و پایداری چوب را کاهش می‌دهد.
حمله حشرات و قارچ‌ها	خشک کردن ناصحیح چوب ممکن است باعث سازش حشرات و قارچ‌ها با چوب شود.

 

بررسی گره در چوب

گره‌ها به عنوان عیب‌های طبیعی و متداول در چوب شناخته می‌شوند. آنها می‌توانند ارزش و کیفیت الوار چوب را کاهش دهند و باعث کم شدن قابل توجه در مقاومت چوب شوند. لذا، در هنگام خرید چوب، مقدار و نوع گره‌ها را بررسی کنید تا در آینده با مشکلاتی روبرو نشوید. گره‌ها در چوب، بعد از قطع یا خشک شدن چوب دیده می‌شوند. این عیب‌ها ممکن است به وسیله انسان‌ها یا جانوران و حشرات ایجاد شوند، اما با دانش روز، می‌توان از بروز اینگونه عیب‌ها جلوگیری کرد. همچنین، عیب‌های طبیعی دیگری مانند شکستگی و پیچیدگی الیاف، مغز چوب پوسیده و غیره وجود دارند و نمی‌توان از بروز این مشکلات پیشگیری کرد. در بخش هنری، گره‌ها می‌توانند زیبا و نقش‌آفرین باشند.

اما در صنعت تولید مبلمان و ساخت سازه‌های عظیم چوبی، گره‌ها به عنوان یک مسئله جدی و حاد در نظر گرفته می‌شوند. قطعه‌های چوب در ساخت مبلمان و سازه‌های چوبی باید توانایی تحمل نیروهای اعمال شده را شامل شوند. گره‌ها ارزش و کیفیت الوار چوب را کاهش می‌دهند و باعث کاهش شدید مقاومت چوب خواهند شد. این امر به دلیل آن است که گره تقریباً عمود بر جهت الیاف چوب قرار دارد و اغلب در آنها ترک و پوسیدگی مشاهده می‌شود. اگر قطعه چوبی که دارای گره است تحت نیروی کششی قرار گیرد، مقاومت خمشی آن کاهش قابل توجهی خواهد داشت و بیشترین تاثیر را بر مقاومت کششی موازی با الیاف خواهد گذاشت؛ به ویژه در انواع گره مرده، دور پوستی و شاخی که باعث شکست قطعه خواهند شد. 

به طور کلی، متخصصین معتقدند که گره‌ها تاثیر زیادی روی مقاومت در برابر فشار موازی با الیاف چوب (مانند پایه میز و صندلی) ندارند؛ اما بهتر است این نکته را نادیده نگیریم و طبق استانداردهای معتبر استفاده کنیم. این بدان معناست که گره‌ها عیب‌هایی در چوب هستند و باید آن‌ها را به عنوان یک سوراخ در نظر بگیریم و مقاومت الوار چوب را کاهش می‌دهند. اما مقدار کاهش مقاومت چوب به اندازه گره و موقعیت آن در قطعه چوب بستگی دارد. در خرید تخته چوب ارزان باید این گره‌ها را در نظر بگیرید؛ زیرا به دلیل قیمت مناسب ممکن است شما را در آینده دچار مشکل کند.

بررسی کمیت و اندازه

هنگام برش قطعات مبلمان یا ساخت سازه‌های چوبی، برای تهیه الوار مناسب، باید با دقت به پهنا، ضخامت و طول قطعه مورد نظر توجه کرد. به عنوان مثال، قطعه مبلمانی باید دارای پهنای 10 سانتی متر و طول 60 سانتیمتر باشد. در این صورت، الواری با پهنای 9 سانتی متر و طول 55 سانتی متر قطعاً کاربردی نخواهد بود، زیرا اندازه یا اندازه‌گیری‌ها باید مطابق با طراحی سازه اتفاق بیفتد.

بررسی الوار چوب شعاعی و مماسی

در فرآیند تبدیل گرده بینه به الوار و تخته، برش مماسی یا معروف به بینابینی، نوعی برش است که از سمت پوست گرده بینه به سمت مرکز آن صورت می‌گیرد و در نهایت به الوارهای مماسی و سپس به تخته شعاعی تبدیل می‌شود. این نوع برش بیشتر در صنعت چوب و مبلمان مورد استفاده قرار می‌گیرد که نسبت به شعاعی مقرون به صرفه‌تر است. در برش مماسی، برش مماس بر دوایر سالیانه صورت می‌گیرد و در جهت محور طولی گرده بینه قرار می‌گیرد. در سطح مماسی، نقوشی به صورت منحنی‌های متحدالمرکز در طول الوار دیده می‌شود که نوارهای تیره و روشن هستند. اما در الوار شعاعی، برش عمود بر دوایر سالیانه و در امتداد طول گرده بینه صورت می‌گیرد. نقوش سطح مماسی در الوار شعاعی به صورت نوارهای باریک در طول چوب دیده می‌شود که نوارها تیره و روشن هستند.

جمع بندی

یک نکته مهم که باید در خصوص خرید چوب در نظر داشته باشید، این است که در ایران، چوب با گریدبندی‌هایی به بازار عرضه می‌شود که استاندارد مشخصی ندارد. به همین دلیل، برای خرید چوب باید با دانستن ویژگی‌های آن، معیارهای خرید خود را شخصی‌سازی کنید. این نکته به معنای این است که شما باید با توجه به نیازها و پروژه خود، ویژگی‌هایی مانند نوع چوب، رطوبت، ضخامت، مقاومت و دیگر عوامل را که در این مقاله از پیوان به آنها اشاره شد، مد نظر قرار دهید و بر اساس آن‌ها چوب را انتخاب کنید. در نتیجه، انجام تحقیقات و مشاوره با کارشناسان متخصص می‌تواند به شما کمک کند تا چوبی با کیفیت مطلوب را بر اساس نیازهای خود انتخاب کنید.