ابعاد آسانسور در پلان؛ بررسی صفر تا صد آن

در طراحی ساختمان، ابعاد آسانسور یکی از مهم‌ترین پارامترهایی است که باید با دقت تعیین شود. این ابعاد نه تنها بر عملکرد و ایمنی آسانسور بلکه بر کل ساختمان نیز تأثیرگذار است. در این مقاله به بررسی جامع ابعاد آسانسور، از جمله ابعاد کابین، الزامات استاندارد و مقررات ملی ساختمان می‌پردازد. با مطالعه این مطلب، به درک کاملی از اهمیت ابعاد آسانسور در طراحی ساختمان و چگونگی انتخاب ابعاد مناسب برای انواع مختلف آسانسور دست خواهید یافت. 

ابعاد آسانسور در طراحی ساختمان

یکی از نکات کلیدی که آرشیتکت‌ها و مهندسین ساختمان به آن توجه دارند، ابعاد آسانسور در طراحی پلان است. فضایی که برای آسانسور در نظر گرفته می‌شود، با عنوان چاه یا داکت آسانسور شناخته می‌شود و ابعاد آن در نقشه مهندسی ساختمان تعیین می‌شود. از دیدگاه مهندسین آسانسور، آهن‌کشی چاه به‌عنوان ملاک اصلی مطرح است، اما برای اجرای درست آهن‌کشی، باید فضای چاه بزرگ‌تر از ابعاد استاندارد کابین باشد. این فضا وابسته به دو عامل کلیدی است: ابعاد کابین و نوع سیستم محرکه آسانسور.

چرا ابعاد آسانسور اهمیت دارد؟

ابعاد آسانسور یکی از عوامل بسیار مهم در طراحی و ساخت ساختمان است که به نظر ساده می‌رسد اما در واقع بر جنبه‌های مختلفی از ساختمان تاثیرگذار است. انتخاب ابعاد مناسب برای آسانسور نه تنها بر عملکرد روان و ایمن آن، بلکه بر طراحی داخلی ساختمان، ابعاد راهروها، فضاهای عمومی و حتی هزینه‌های ساخت نیز موثر است.

به عبارت دیگر، ابعاد آسانسور به عنوان یک عنصر کلیدی در ساختمان، نقش مهمی در ایجاد یک محیط کارآمد و ایمن ایفا می‌کند. در ادامه به بررسی دلایل اهمیت تعیین ابعاد دقیق آسانسور می‌پردازیم:

• تطبیق با استانداردها: ابعاد آسانسور باید مطابق با مقررات ملی ساختمان و استانداردهای بین‌المللی باشد تا ایمنی و عملکرد مناسب آن تضمین شود. استانداردهای موجود، ابعاد حداقل و حداکثر برای اجزای مختلف آسانسور را مشخص می‌کنند تا از بروز حوادث احتمالی جلوگیری شود.
• بهینه‌سازی فضا: انتخاب ابعاد بهینه برای آسانسور، باعث استفاده حداکثری از فضای ساختمان و کاهش هزینه‌های ساخت می‌شود. ابعاد نامناسب می‌تواند منجر به هدر رفتن فضای مفید ساختمان و افزایش هزینه‌های ساخت و نصب شود.
• تسهیل در طراحی ساختمان: ابعاد دقیق آسانسور در مراحل اولیه طراحی ساختمان به معماران کمک می‌کند تا چیدمان داخلی ساختمان را به بهترین شکل ممکن انجام دهند. با تعیین دقیق ابعاد آسانسور، می‌توان محل قرارگیری آن را در ساختمان به گونه‌ای انتخاب کرد که کمترین تداخل با سایر فضاها را داشته باشد.
• تعیین ظرفیت و نوع آسانسور: ابعاد آسانسور به عوامل مختلفی مانند ظرفیت (تعداد نفرات یا میزان بار)، نوع آسانسور (کششی یا هیدرولیکی)، و ابعاد چاه بستگی دارد. تعیین دقیق ابعاد، به انتخاب نوع و ظرفیت مناسب آسانسور کمک می‌کند.
• تأثیر بر هزینه‌ها: انتخاب ابعاد نامناسب می‌تواند منجر به افزایش هزینه‌های ساخت و نصب آسانسور شود. همچنین، ابعاد کوچک‌تر از حد نیاز می‌تواند باعث شلوغی و ازدحام در هنگام استفاده از آسانسور و در نتیجه نارضایتی کاربران شود.

تهیه نقشه آسانسور

تهیه نقشه‌های دقیق و جامع آسانسور، یکی از مراحل حیاتی در طراحی و اجرای هر ساختمان است. این نقشه‌ها نه تنها اطلاعات جامعی در مورد ابعاد و مشخصات فنی آسانسور ارائه می‌دهند، بلکه به عنوان راهنمای اصلی برای نصب و راه‌اندازی آن نیز عمل می‌کنند.

برای تهیه این نقشه‌ها، نیاز به دانش فنی عمیق در زمینه آسانسور و تسلط بر انواع مختلف قطعات آن، از جمله کابین، چاه، تجهیزات محرکه و سیستم‌های کنترل، ضروری است. مهندسین آسانسور با استفاده از نرم‌افزارهای تخصصی و تجربیات خود، اقدام به طراحی و ترسیم این نقشه‌ها می‌کنند

پلان آسانسور در نقشه

در نقشه پلان آسانسور، محل دقیق قرارگیری کابین، چاه، وزنه‌های تعادل و ریل‌های راهنما در آسانسورهای کششی و همچنین جک هیدرولیک و ریل‌های مخصوص در آسانسورهای هیدرولیک مشخص می‌شود. هر یک از این اجزا باید با دقت ابعادی و اندازه‌گیری‌های دقیق ثبت شوند. در شرکت‌های تخصصی مانند تتالیفت، تیم‌های مهندسی با استفاده از نرم‌افزارهای پیشرفته مهندسی، تمامی نقشه‌های اجرایی و جانمایی را در مرحله طراحی تدوین کرده و اجرای پروژه بر اساس این نقشه‌ها انجام می‌شود.

ابعاد آسانسورهای کششی

در ساختمان‌های مسکونی، اداری و تجاری، معمولاً آسانسورها با سیستم کششی کار می‌کنند. این نوع آسانسورها به دلیل کاربرد گسترده‌شان در این حوزه‌ها از اهمیت بالایی برخوردارند. ابعاد کابین و چاه آسانسورهای کششی، به‌طور ویژه در طراحی‌های مهندسی تعیین می‌شوند. هرچند که ابعاد کابین‌ها در انواع سیستم‌ها مانند کششی و هیدرولیک تفاوت چندانی ندارند، اما نکته مهم در اینجا، تفاوت در اندازه‌های چاه آسانسور است. در واقع، نحوه قرارگیری کابین، ریل‌ها، وزنه تعادل و درب‌ها در آسانسورهای کششی، تعیین‌کننده ابعاد نهایی چاه خواهد بود.

ابعاد آسانسورهای هیدرولیک

آسانسورهای هیدرولیک با وجود تاریخچه طولانی‌شان، در سال‌های اخیر محبوبیت بیشتری پیدا کرده‌اند. این نوع سیستم آسانسور با مزایای خاص خود، توجه بسیاری از سازندگان را جلب کرده است. ابعاد کابین آسانسورهای هیدرولیک نیز مانند سیستم‌های دیگر است و تغییر چندانی ندارد، اما ابعاد چاه آسانسور به دلیل نحوه نصب جک‌ها و قرارگیری کابین می‌تواند متفاوت باشد. طراحی دقیق و رعایت استانداردها در تعیین ابعاد چاه، کلیدی برای عملکرد صحیح این سیستم‌ها است. برای آشنایی بیشتر با آسانسور هیدرولیک میتوانید به مقالهخ مربوطه پیوان مراجعه کنید.

ابعاد کابین آسانسور

زمانی که از ابعاد کابین آسانسور صحبت می‌شود، معمولاً به ابعاد داخلی مفید آن اشاره می‌کنیم. در اینجا عرض کابین به ضلع کابین که درب آسانسور در امتداد آن قرار دارد گفته می‌شود و عمق کابین به ضلع دیگر. با ترکیب این دو، مساحت مفید کابین به دست می‌آید. همچنین ارتفاع کابین، که نباید از حداقل استاندارد پایین‌تر باشد، یکی دیگر از پارامترهای مهم در ابعاد آسانسور است. قیمت ریل آسانسور نیز یکی از عوامل مؤثر در انتخاب ابعاد کابین است. برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد قیمت انواع ریل آسانسور، به وبسایت رسمی پیوان مراجعه نمایید.

ابعاد چاه آسانسور

چاه آسانسور که از پایین‌ترین نقطه چاهک تا زیر سقف امتداد دارد، بر اساس ابعاد کابین تعیین می‌شود. در چاه آسانسور، عرض و عمق آن متناسب با ابعاد کابین مشخص می‌شوند. ضلع‌های چاه که درب‌ها در آنها نصب می‌شوند، عرض چاه نامیده می‌شود و ضلع‌های عمود بر آن، عمق چاه را مشخص می‌کنند.

نقشه سکشن چاه آسانسور

نقشه سکشن چاه آسانسور نمایی از برش عمودی کل چاه ارائه می‌دهد و در آن تمامی جزئیات لازم مشخص می‌شود. در این نقشه‌ها، ابعاد چاه شامل ارتفاع، طول مسیر، ارتفاع کابین، ارتفاع درب‌ها و دیگر جزئیات فنی که نیاز به رعایت دارند، به طور دقیق ترسیم و نشان داده می‌شوند. این نقشه‌ها نقش مهمی در اجرای صحیح آسانسور دارند.

اندازه‌های چاهک و فضای بالاسری آسانسور

چاهک آسانسور به فضایی اطلاق می‌شود که از تراز کف پایین‌ترین توقف تا پایین‌ترین نقطه چاه ادامه دارد. ارتفاع چاهک باید مطابق با استانداردهای تعیین شده برای آسانسور باشد. همچنین، فضای بالاسری یا “Over-head” به بخشی از چاه آسانسور گفته می‌شود که از کف آخرین ایستگاه تا زیر سقف چاه امتداد دارد. ارتفاع این فضا نیز باید بر اساس الزامات استاندارد مشخص شود. ترکیب طول مسیر، ارتفاع چاهک و بالاسری، در نهایت ارتفاع کل چاه آسانسور را تشکیل می‌دهند که برای نصب و عملکرد صحیح آسانسور حیاتی است.

ابعاد درب‌های آسانسور

درب‌های آسانسور شامل دو نوع درب کابین و درب طبقات هستند. آنچه در طراحی درب‌ها باید به آن دقت کرد، انطباق کامل ابعاد درب‌ها با استانداردها است؛ به‌طوری‌که عرض بازشو و ارتفاع مفید تمامی درب‌ها باید دقیقا یکسان و مطابق با ظرفیت و نوع کاربری آسانسور باشد. به‌ویژه در آسانسورهایی که برای حمل ویلچر، برانکارد و تخت بیمار طراحی شده‌اند، ابعاد درب‌ها باید حداقل اندازه‌های تعیین شده در مقررات ملی ساختمان را رعایت کنند.

معرفی پارامترهای ابعادی آسانسور

برای درک بهتر مشخصات ابعادی آسانسور، باید با برخی از پارامترهای کلیدی آشنا باشیم. این پارامترها شامل مواردی مانند ارتفاع چاه، طول مسیر و ابعاد درب‌ها می‌شوند. هر یک از این پارامترها با معادل‌های انگلیسی و نمادهای مخصوصشان در نقشه‌ها و مستندات فنی مشخص شده‌اند و در انتخاب و طراحی صحیح آسانسور نقش مهمی ایفا می‌کنند. با رعایت این پارامترها، ایمنی، کارایی و تطابق با استانداردها در نصب آسانسور تضمین می‌شود.

پارامترهای ابعادی	معادل انگلیسی	نماد اختصاصی
عرض کابین	Car width	CW
عمق کابین	Car depth	CD
ارتفاع کابین	Car height	CH
عرض درب	Door width	DW
ارتفاع درب	Door height	DH
عرض چاه	Shaft width	SW
عمق چاه	Shaft depth	SD
طول مسیر	Traveling height	T
ارتفاع چاهک	Pit height	PH
ارتفاع بالاسری	Over-head height	OH
ارتفاع کل چاه	Shaft height	SH
فاصله دهانه ریل	Distance between guides	DBG

رابطه ابعاد کابین و ظرفیت آسانسور

ابعاد کابین آسانسور ارتباط مستقیمی با ظرفیت آن دارد، اما نکته مهم این است که ابعاد کابین باید بر اساس ظرفیت آسانسور تعریف شود، نه برعکس. ظرفیت آسانسور ابتدا با توجه به محاسبات ترافیک و الزامات استانداردهای ایمنی تعیین می‌شود و سپس بر مبنای آن، اندازه‌های کابین و به تبع آن، ابعاد چاه آسانسور در نقشه ساختمان مشخص می‌گردد. این رویکرد باعث می‌شود که فضای لازم به درستی محاسبه شده و با کاربری ساختمان همخوانی داشته باشد.

استانداردهای ابعادی آسانسور

طبق استاندارد ملی آسانسور، که بر اساس استاندارد بین‌المللی EN81 تنظیم شده است، ابعاد مجاز کابین آسانسور به صورت دقیق مشخص شده‌اند. این استانداردها برای تمامی ساختمان‌های واجد شرایط الزامی هستند و باید تمامی آسانسورها در انطباق کامل با آن‌ها طراحی و نصب شوند. بر اساس این استانداردها، ابعاد داخلی کابین آسانسور تابعی از ظرفیت مفید آن بوده و حداقل و حداکثر مساحت کابین نیز مشخص گردیده است.

الزامات ابعادی در مبحث 15 مقررات ملی ساختمان

مبحث 15 مقررات ملی ساختمان نیز به صراحت در خصوص ابعاد کابین و چاه آسانسور الزامات خاصی را مطرح می‌کند. این مقررات در بخش‌های بسیاری با استاندارد ملی همخوانی دارد، اما به جزئیات اجرایی نیز پرداخته که برای مهندسین ساختمان در طراحی و اجرای آسانسور اهمیت دارد. در این بخش، حداقل و حداکثر مساحت داخلی کابین بر اساس ظرفیت آسانسور به وضوح تعیین شده است، که این نکات باید در تمامی مراحل ساخت و نصب مدنظر قرار گیرد. همچنین برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد قوانین شهرداری برای نصب آسانسور در ساختمان‌های قدیمی، که ممکن است الزامات خاصی داشته باشد به مقاله رسمی وبسایت پیوان مراجعه کنید.

حداقل ابعاد استاندارد آسانسور مسکونی

برای تعیین حداقل ابعاد استاندارد آسانسور، باید به ضوابط و مقررات ملی ساختمان مراجعه کرد. بر اساس این ضوابط، مساحت مفید کابین آسانسور به ظرفیت آن وابسته است. به عنوان مثال، در ساختمان‌هایی که وجود آسانسور الزامی است، باید حداقل یکی از آسانسورها برای استفاده افراد دارای معلولیت، مخصوصاً افرادی که از ویلچر استفاده می‌کنند، مناسب باشد. در این شرایط، حداقل ابعاد کابین 110 در 140 سانتیمتر با ظرفیت 8 نفر یا معادل 600 کیلوگرم خواهد بود.

ابعاد آسانسور 4 نفره

آسانسورهای 4 نفره به عنوان یکی از پرکاربردترین انواع آسانسورهای مسکونی، در دسته آسانسورهای کوچک و کاربردی قرار دارند. این نوع آسانسورها، هم به صورت کششی و هم هیدرولیک قابل اجرا هستند. ابعاد کابین آسانسور 4 نفره معمولاً به شکل زیر تعریف می‌شود:

• عرض کابین: 90 سانتیمتر
• عمق کابین: 100 سانتیمتر
• ارتفاع کابین: 220 سانتیمتر
• عرض درب: 70 سانتیمتر
• ارتفاع درب: 200 سانتیمتر
• عرض چاه: 140 سانتیمتر
• عمق چاه: 160 سانتیمتر
• ارتفاع چاهک: 140 سانتیمتر

این ابعاد با توجه به سرعت آسانسور ممکن است تغییر کند. به عنوان مثال، اورهد (فضای بالاسری) بسته به سرعت آسانسور بین 360 تا 380 سانتیمتر متغیر است.

ابعاد آسانسور 6 نفره

آسانسورهای 6 نفره یکی از رایج‌ترین انواع آسانسورها در ساختمان‌های مسکونی و تجاری هستند. ابعاد این نوع آسانسور به طور معمول به شرح زیر است:

• عرض کابین: 110 سانتیمتر
• عمق کابین: 110 سانتیمتر
• ارتفاع کابین: 220 سانتیمتر
• عرض درب: 80 سانتیمتر
• ارتفاع درب: 200 سانتیمتر
• عرض چاه با درب تلسکوپی: 160 سانتیمتر
• عرض چاه با درب سانترال: 180 سانتیمتر
• عمق چاه: 170 سانتیمتر

ارتفاع چاهک و اورهد نیز بسته به سرعت آسانسور متفاوت است، و می‌تواند بین 140 تا 220 سانتیمتر متغیر باشد.

ابعاد آسانسور 8 نفره

آسانسورهای 8 نفره به عنوان گزینه مناسب برای جابجایی افراد دارای ویلچر و کاربری‌های عمومی بیشتر استفاده می‌شوند. این آسانسورها نیز معمولاً با سیستم کششی طراحی می‌شوند و ابعاد زیر را دارند:

• عرض کابین: 110 سانتیمتر
• عمق کابین: 140 سانتیمتر
• ارتفاع کابین: 220 سانتیمتر
• عرض درب: 80 سانتیمتر
• ارتفاع درب: 200 سانتیمتر
• عرض چاه با درب تلسکوپی: 160 سانتیمتر
• عرض چاه با درب سانترال: 180 سانتیمتر
• عمق چاه: 190 سانتیمتر

ابعاد اورهد و ارتفاع چاهک با سرعت آسانسور تنظیم می‌شود، و ممکن است بسته به سرعت بین 360 تا 380 سانتیمتر باشد.

ابعاد آسانسور باری

آسانسورهای باری به دلیل کاربری خاص خود در ساختمان‌های صنعتی و تجاری دارای ابعاد متفاوتی هستند. این نوع آسانسورها ممکن است برای جابجایی بار و مسافر مورد استفاده قرار گیرند و ابعاد آن‌ها بسته به نیاز ساختمان متفاوت خواهد بود. آسانسورهای باری طبق استانداردها معمولاً ابعادی بزرگتر نسبت به آسانسورهای مسافری دارند تا بتوانند ظرفیت بار بیشتر را پوشش دهند.

کوچک‌ترین ابعاد آسانسور

کوچکترین آسانسورهای موجود معمولاً ظرفیت یک نفر را دارند و برای فضاهای محدود مناسب هستند. در این نوع آسانسورها حداقل مساحت کابین باید 0.28 متر مربع و حداکثر آن 0.37 متر مربع باشد. برای مثال، در آسانسورهای یک نفره کوچک، ابعاد کابین ممکن است به 50 در 56 سانتیمتر برسد.

جمع بندی

در این مقاله، به بررسی جامع ابعاد آسانسور در پلان پرداخته شده است. از جمله مواردی که در این مقاله مورد بررسی قرار گرفته‌اند، می‌توان به الزامات استاندارد برای ابعاد کابین آسانسور، مقررات ملی ساختمان در خصوص ابعاد آسانسور، تفاوت ابعاد آسانسورهای کششی و هیدرولیک، حداقل فضای مورد نیاز برای ساخت آسانسور و نکات اجرایی مرتبط با این موضوع اشاره کرد.

با توجه به مطالب ارائه شده در این مقاله، می‌توان نتیجه گرفت که تعیین ابعاد آسانسور یک فرآیند تخصصی است که نیازمند دانش فنی و تجربه کافی است. انتخاب ابعاد نامناسب برای آسانسور می‌تواند عواقب جدی از جمله کاهش ظرفیت، افزایش هزینه‌ها، کاهش ایمنی و عدم تطابق با استانداردها را در پی داشته باشد. بنابراین، توصیه می‌شود که طراحی و اجرای آسانسور را به شرکت‌های معتبر و متخصص بسپارید تا از عملکرد بهینه و ایمنی این سیستم مهم در ساختمان اطمینان حاصل شود.