کاربرد پلیسه گیری و نحوه انجام آن
پلیسه گیر و کاربرد پلیسه گیری یکی از مباحث مهم در صنعت فلزات و آلیاژها است. در واقع پلیسه کلمه‌ای آشنا برای تمام صنعتگران و فعالان حوزه متالوژی است. باید بدانید که فرایندها، شکل‌دهی‌ها و برش‌هایی که روی فلزات به جهت ساخت انواع متریال‌ها انجام می‌شود، می‌تواند سبب ایجاد پلیسه یا سطح ناهموار روی آن‌ها شود. به همین دلیل روش‌هایی تحت عنوان پلیسه گیری از دیرباز تا کنون مورد استفاده قرار گرفته است. البته امروزه این صنعت پیشرفت زیادی کرده و دستگاه‌های مختلفی هم برای این امر توسعه پیدا کرده‌اند. برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد کاربرد پلیسه گیری تا انتهای این قسمت با پیوان همراه باشید.
معرفی پلیسه گیری در صنعت
قبل از پرداختن به کاربرد پلیسه گیری و چگونگی انجام آن، باید بدانیم که پلیسه چیست و چه اثراتی در کیفیت قطعات فلزی خواهد گذاشت. در فرآیند ساخت تمام قطعات فلزی، اگر لبه‌های ناهموار بر روی مکان برش قطعه باقی بماند، به‌اصطلاح می‌گویند قطعه دارای پلیسه است. میزان پلیسه یا نازک و ضخیم بودن آن، به چگونگی ساخت، متریال اولیه و ابزار به‌کار گرفته شده مربوط است. پلیسه اثرات مهمی بر روی قطعات خواهد گذاشت. برخی از این اثرات عبارت‌اند از:
- می‌تواند در مرحله مونتاژ مشکل‌ساز شود.
- باعث کاهش امنیت شده و به دلیل تیز بودن ممکن است باعث بریدگی شود.
- ممکن است میدان‌های مغناطیسی و الکتریکی نامنظم یا اتصال کوتاه الکتریکی ایجاد کند.
- بر اثر ایجاد پلیسه، قطعه مقاومت اولیه خود را از دست داده و در برابر اکسید شدن ضعیف‌تر می‌شود.
- فرایند روغن‌کاری را با مشکل مواجه می‌کند.
با توجه به موارد بالا، روشن است که آشنایی با کاربرد پلیسه گیری اهمیت زیادی دارد و باید از تولید پلیسه جلوگیری کرد. با این‌حال در برخی روش‌های ماشین‌کاری از قبیل فرزکاری، تراشکاری، دریل‌کاری، حکاکی و برخی روش‌های برش، پلیسه به وجود می‌آید و باید آن‌ها را از بین برد. در ادامه به بررسی انواع روش‌ها و ابزارهای پلیسه گیری در صنعت می‌پردازیم.
بیشتر بخوانید: فلز ورشو
انواع روش‌ها و ابزار پلیسه گیری
پس از درک اهمیت آشنایی با کاربرد پلیسه گیری در صنعت، باید با انواع روش‌های آن آشنا شویم. در این قسمت سعی می‌کنیم بهترین روش‌های پلیسه گیری را همراه با معایب و مزایای آن‌ها شرح دهیم.
پلیسه گیری دستی
قدیمی‌ترین روش برای از بین بردن پلیسه‌ها، استفاده از روش پلیسه گیری دستی است. پلیسه گیری دستی، نیازمند فردی باتجربه و باحوصله بسیار است که بتواند با صرف زمان و تلاش فراوان، کیفیت خروجی کار را افزایش دهد. سوهان، سمباده و چاقوی پلیسه گیری از مهم‌ترین ابزارهای این روش به شمار می‌روند.
معایب روش پلیسه گیری دستی
- برای تیراژ بالا به‌هیچ‌وجه مقرون‌به‌صرفه نیست.
- صرفاً برای پلیسه‌های کوچک مناسب است.
مزایای روش پلیسه گیری دستی
- به ماشین‌ها و ابزارآلات گران‌قیمت نیازی ندارد.
- انعطاف‌پذیر است.
بیشتر بخوانید: نورد کاری فولاد و نحوه اجرا
پلیسه گیری پانچ
در این روش از یک ماشین پانچ برای از بین بردن پلیسه‌ها استفاده می‌شود. این فرآیند نیازمند قالب‌هایی همچون قالب پولک‌زنی نرم، قالب پولک‌زنی سخت و قلب کالیبراژ است.
معایب روش پلیسه گیری پانچ
- برای قطعات پیچیده، تکنولوژی لازم را ندارد.
- به ابزارهای خاص محتاج است.
مزایای روش پلیسه گیری پانچ
- در مقایسه با پلیسه گیری دستی کارایی بهتری دارد.
- بهره‌وری بیشتری در مقایسه با پلیسه گیری دستی دارد.
پلیسه گیری حفره
همان‌طور که از اسم این روش نیز مشخص است، به صورت اختصاصی برای پلیسه گیری حفره‌ها به کار می‌رود. در این روش ابزارهای مخصوصی وجود دارد که با توجه به ابعاد حفره، تنظیم شده و وارد آن می‌شوند؛ سپس بدون آسیب رساندن به درون حفره، عملیات پلیسه گیری انجام می‌گیرد.
معایب روش پلیسه گیری حفره
- برای تمامی قطعات کاربرد پلیسه گیری فراگیری ندارد و فقط برای حفره‌ها مناسب است.
- نیاز به ابزارآلات مخصوصی دارد.
مزایای روش پلیسه گیری حفره
- بسیار سریع و همچنین مقرون‌به‌صرفه است.
- عملیات پلیسه گیری را با دقت بالا انجام داده و خروجی خوبی دارد.
بیشتر بخوانید: خمکاری ورق گالوانیزه
پلیسه گیری برس زنی
در این روش پلیسه‌ها با استفاده از برس‌های مخصوصی از سطح فلز برداشته می‌شوند. روش انجام این کار تا حدودی مانند روش انجام پلیسه گیری دستی است؛ با این تفاوت که برس‌های مخصوص را می‌توان به ماشین‌های مخصوصی متصل کرد تا آن‌ها این کار را انجام دهند. به این ترتیب سرعت کار و کیفیت قطعات خروجی به میزان چشمگیری افزایش می‌یابد.
معایب روش پلیسه گیری برس زنی
- وجود اپراتور برای تعویض مرتب برس‌ها ضروی است.
- در برخی موارد بیش از یک بار برس زنی نیاز است؛ بنابراین عملیات وقت‌گیر می‌شود.
مزایای روش پلیسه گیری برس زنی
- برای انواع قطعات از جمله قطعات پیچیده مناسب است.
- برس‌ها در مقایسه با ماشین‌های دیگر قیمت مناسب‌تری دارند.
- به‌صورت اتوماتیک قابل انجام است.
پلیسه گیری الکتروشیمیایی
با استفاده از دستگاه‌های الکتروشیمیایی نیز می‌توان این کار را انجام داد. این تکنیک در واقع برای پرداخت‌کاری سطوح و پلیسه گیری قطعات فلزی با شکل منحنی‌های ناهمگون و پیچیده انجام می‌شود. همین‌طور می‌توان به‌صورت مستقیم با استفاده از ابزاری این کار را انجام داد. علاوه‌برآن در این روش باید به این نکته دقت داشته باشید که سر ابزار دقیقاً مثل سطح پلیسه باشد. پس از آن ابزار و قطعه را به دو سر قطب‌های الکتریکی متصل کرده و از الکترولیت عبور می‌دهند.
الکترولیت در واقع یک جریان متوازن الکتریکی بین هر دو قطعه برقرار می‌کند و پس از آن ذرات جدا شده از محل پلیسه گیری دور می‌شوند. در واقع این روش کاربرد پلیسه گیری را در سطوح بالاتری نمایش می‌دهد. در این فرآیند به‌راحتی می‌توانید سطوح ناهموار و پستی‌ها و بلندی‌های قطعات را به سطوح یکدست تبدیل کنید.
از این روش زمانی استفاده می‌شود که عملیات مربوطه را نتوان با سایر ابزار پلیسه گیری انجام داد. این فرآیند برعکس عملیات آبکاری است؛ یعنی در عوض اضافه نمودن مواد، پلیسه از روی کار پاک خواهد شد.
معایب روش پلیسه گیری الکتروشیمیایی
- برای قطعه‌های بزرگ مناسب نیست.
- ابزار مخصوصی لازم دارد.
مزایای روش پلیسه گیری الکتروشیمیایی
- در نواحی که دسترسی به آن‌ها سخت است، نتیجه خوبی دارد.
- می‌توان چند قطعه را با هم پلیسه گیری کرد.
- سریع است.
پلیسه گیری تامبلینگ
یکی از راه‌های مطمئن و بسیار خوب برای پلیسه گیری، استفاده از مخازن سانتریفیوژ یا ویبراتور است. در این مخازن، مایعی حاوی مواد ساینده وجود دارد که با چرخش مخزن، این مواد با قطعات فلزی برخورد کرده و عملیات پلیسه گیری را انجام می‌دهند. از فواید مهم این فرآیند می‌توان به برداشته شدن پلیسه‌ها بدون ایجاد خراش اشاره کرد.
معایب روش پلیسه گیری تامبلینگ
- به ماشین‌ها و ابزارآلات خاص نیاز دارد.
- به مدیوم‌های زیادی برای استفاده نیازمند است.
مزایای روش پلیسه گیری تامبلینگ
- در مقایسه با بقیه‌ی روش‌ها کمترین آسیب را به قطعه می‌رساند.
- بقیه نقص‌های قطعه را از بین می‌برد.
- کارایی بسیار خوبی دارد.
بیشتر بخوانید: گریتینگ چیست؟
پلیسه گیری حرارتی
پلیسه گیری حرارتی که با نام متد انرژی گرمایی نیز شناخته می‌شود، با استفاده از گاز اکسیژن و گاز طبیعی، پلیسه گیری را انجام می‌دهد. در این روش قطعات وارد محفظه‌ی احتراق دستگاه پلیسه گیری شده تا پلیسه‌ها سوزانده شوند. مهم‌ترین مشکل در این فرآیند پیدا کردن نسبت مناسب بین اکسیژن و گاز طبیعی است؛ زیرا هم باید پلیسه‌ها از بین بروند و هم باید به قطعه آسیبی وارد نشود.
معایب روش پلیسه گیری حرارتی
- در برخی موارد به حفاظت‌های خاصی نیازمند است.
- مواد حذف شده اکسید می‌شوند؛ در این صورت عملیات پلیسه گیری طولانی‌تر می‌شود.
مزایای روش پلیسه گیری حرارتی
- سریع است.
- نرخ تولید بسیار بالایی دارد.
- قابلیت پلیسه گیری چندین قطعه را با هم دارد.
کاربرد روش صیقل مغناطیسی
برای قطعه‌های غیرمغناطیسی از جمله طلا، نیکل، پلاتین و تیتانیوم، روش صیقل مغناطیسی بهترین روش محسوب می‌شود. امروزه برای پلیسه گیری قطعات پلاستیکی نیز از این روش استفاده می‌کنند. به‌نوعی این فرآیند برای محصولات پیچیده که پلیسه گیری آن‌ها با روش‌های دیگر امکان‌پذیر نیست، بسیار مناسب است. از روش صیقل مغناطیسی برای پلیسه گیری قطعات کوچک، که امکان انجام آن‌ها توسط ابزارهای صنعتی وجود ندارد، استفاده می‌شود؛ قطعات زینتی از جنس طلا و نقره، عقربه‌های ساعت، شفت‌های کوچک و غیره از جمله‌ی این موارد هستند.
امکان پلیسه گیری قطعات دایکاست نیز در این روش وجود دارد. در واقع دایکاست یک سیستم ریخته‌گری تحت‌فشار است که فلز مذاب درون حفره‌ای ریخته می‌شود. این حفره، ساختاری شبیه به شکل یک قطعه دارد و به‌نوعی در نقش شابلون عمل می‌کند. پس از آن عملیات سرد شدن انجام شده و فلز شبیه به ریخته‌گری ریژه ساخته می‌شود. به طبع این عملیات سبب ایجاد سطوح ناهموار می‌شود. در واقع یکی از گسترده‌ترین مباحث کاربرد پلیسه گیری نیز در مورد همین فلزات خواهد بود.
مزایای استفاده از دستگاه صیقل مغناطیسی برای پلیسه گیری
در گذشته برای پلیسه گیری جواهرات از روش‌های سنتی مثل سنباده و سوهان کشیدن استفاده می‌شد. این روش‌ها دارای مشکلات متعددی بودند. با استفاده از روش صیقل مغناطیسی این مشکلات برطرف شدند؛ به‌عنوان مثال پلیسه گیری دستی نیازمند کارگر ماهری بود که دقت بالایی به خرج دهد تا بتواند قطعه را سالم تحویل دهد. یکی دیگر از مشکلات این روش زمان‌بر بودن آن بود؛ به‌گونه‌ای که یک فرد نمی‌توانست در روز بیشتر از ۲۰ قطعه را پلیسه گیری کند. اما در روش صیقل مغناطیسی، به اپراتور ماهری نیاز نیست و یک فرد بدون تخصص هم می‌تواند این کار را انجام دهد؛ زیرا این روش دستگاه پلیسه گیری مخصوصی ندارد. از طرفی به خاطر وسیع بودن سطح کار، تعداد قطعات تولید شده در یک روز چندین برابر روش‌های قدیمی است.
روشی مناسب برای پلیسه گیری جواهرات
در گذشته وقتی از روش‌های سنباده و سوهان کشی استفاده می‌کردند، ممکن بود به سطح جواهر آسیب برسد و شکل هندسی آن تغییر کند. روش صیقل مغناطیسی این مشکل را برطرف کرد؛ چون عملاً ارتباط مکانیکی حین انجام فرآیند رخ نمی‌دهد، بنابراین قطعه سالم می‌ماند. در پلیسه گیری فلزات ارزشمند مانند طلا، رعایت جوانب اقتصادی حائز اهمیت است. وقتی از روش‌های قدیمی برای پلیسه گیری جواهرات استفاده می‌شد، حدود ۵ درصد از فلز طلا به شکل پودر یا پلیسه‌های بسیار کوچک از بین می‌رفت که در مقیاس بالا رقم قابل‌توجهی محسوب می‌شود؛ ولی در روش صیقل مغناطیسی به دلیل پوشیده بودن فرآیند، پودر پلیسه گیری هدر نمی‌رود و می‌توان با جمع‌کردن دوباره از آن‌ها استفاده کرد.
بیشتر بخوانید: خاموت چیست؟
مکانیزم پرداخت‌کاری با روش ذرات ساینده برای پرداخت‌کاری جداره داخلی قطعات و لوله فولادی
روش ذرات ساینده با استفاده از یک سیستم هیدرولیک، به همراه دو سیلندر و دو پیستون، پلیسه گیری را انجام می‌دهد. از این فرآیند بیشتر برای پلیسه گیری حفره‌های داخلی قطعات صنعتی استفاده می‌شود و کار اصلی را سیلندرها انجام می‌دهند. وقتی قطعه در جای مناسب خود در میان دو سیلندر قرار گرفت، سیلندرها که آغشته به روغن و ذرات ساینده هستند، با استفاده از فشار پیستون‌ها نوبتی وارد حفره شده و کار پلیسه گیری را انجام می‌دهند. پیش‌تر به شرح روش‌های الکتروشیمیایی و مغناطیسی پرداختیم؛ در ادامه به شرح روش پرداخت‌کاری چرخشی نیز خواهیم پرداخت:
روش پرداخت چرخشی
روش پرداخت چرخشی به‌منظور پرداخت‌کاری درون لوله فولادی استفاده خواهد شد. در این روش یک لوله داخل سه‌نظام دستگاه فرز، با کلگی افقی قرار گرفته و فیکسچری غیرمغناطیسی که غالباً تفلون بوده و دارای چهار آهنربا درون خود است، دور تا دور لوله‌ی فولادی را فرا می‌گیرد. در ادامه اندکی پودر ذرات ساینده‌ی مغناطیسی داخل لوله ریخته شده که با چرخش سه‌نظام، پودر داخل لوله حرکت می‌کند و آن فضای مغناطیسی، از پراکنده گشتن پودر مغناطیسی جلوگیری خواهد کرد. به‌وسیله حرکت پودر داخل لوله فولادی و برخوردهای مکانیکی مابین آنان، پرداخت‌کاری انجام می‌شود
جمع‌بندی
برای تولید قطعه‌های فلزی در اندازه‌های دلخواه باید قطعات را با استفاده از روش‌های صنعتی برش داد. این برش‌ها باعث می‌شود که قطعه لبه‌های ناهمواری پیدا کند؛ به اقدامات لازم برای از بین بردن این ناهمواری‌ها، پلیسه گیری می‌گویند. کاربرد پلیسه گیری در صنعت فراگیر است و برای انجام پلیسه گیری، روش‌های مختلفی وجود دارد که باید بر اساس جنس قطعه و نوع کاربرد آن بهترین روش را برای انجام این کار انتخاب کرد. پلیسه گیری دستی، پانچ، حفره، برس زنی، الکتروشیمیایی، تامبلینگ و حرارتی از انواع روش‌های پلیسه گیری در صنعت هستند. باید بدانید که امروزه از روش‌های کلاسیک برای پلیسه گیری کم‌تر استفاده می‌شود؛ زیرا هم زمان زیادی را از شما می‌گیرند و هم سرعت کارتان در صورت استفاده از آن‌ها فوق‌العاده پایین خواهد بود.
میلگرد
ورق فولادی
تیرآهن و هاش
پروفیل
نبشی
ناودانی
لوله و اتصالات
صنایع مفتولی
تخته و چوب
