تراشکاری چیست؟ انواع + کاربرد
آیا با فرآیند تراشکاری و تنوع آن آشنا هستید؟ تراشکاری یکی از روش‌های بنیادی در ماشین‌کاری است که به کمک آن، قطعه‌کار به وسیله چرخش و برش دقیق، به شکل دلخواه در می‌آید. در این روش، ماده اولیه به دور محور خود می‌چرخد و ابزاری که از جنس سخت‌تر ساخته شده است، به صورت خطی بر سطح آن اثر می‌گذارد تا شکل نهایی تولید شود. در ادامه، به بررسی جامع این فرآیند، کاربردهای مختلف آن و انواع مختلف تراشکاری خواهیم پرداخت.
تراشکاری چیست؟
تراشکاری، هنر شکل‌دهی به فلزات است که با استفاده از ابزارهای مخصوص و دستگاه‌های تراش انجام می‌شود. در این فرآیند، با حذف مواد اضافی از قطعه کار، شکل و ابعاد مورد نظر به آن داده می‌شود. به عبارت ساده‌تر، تراشکاری همانند مجسمه‌سازی بر روی فلز است، با این تفاوت که به جای چکش و قلم، از ابزارهای دقیق و ماشین‌آلات صنعتی استفاده می‌شود.
تراشکاری یکی از قدیمی‌ترین و پرکاربردترین روش‌های تولید قطعات فلزی است. با کمک ماشین تراش، ابزار برش با حرکت چرخشی و خطی بر روی قطعه کار اعمال می‌شود و مواد اضافی را به صورت براده جدا می‌کند. این فرآیند به قدری دقیق قابل انجام است که میتوان قطعاتی با ابعاد بسیار کوچک و تلرانس‌های بسیار کم تولید کرد.
کاربردهای تراشکاری
تراشکاری به عنوان یکی از قدیمی‌ترین و پرکاربردترین روش‌های شکل‌دهی به فلزات، نقش بسیار مهمی در صنایع مختلف ایفا می‌کند. با استفاده از این فرآیند، میتوان قطعات فلزی با دقت و کیفیت بالا تولید کرد که در ساخت انواع محصولات صنعتی و مصرفی کاربرد دارند. کاربردهای تراشکاری را میتوان به صورت زیر دسته بندی کرد:
- صنعت خودروسازی: در صنعت خودروسازی، تراشکاری برای تولید طیف گسترده‌ای از قطعات مانند شفت‌ها، میل‌لنگ‌ها، پیستون‌ها، دیسک‌های ترمز و قطعات موتور استفاده می‌شود.
- صنعت هوافضا: در صنعت هوافضا، تراشکاری برای تولید قطعات دقیق و سبک‌وزن مانند پره‌های توربین، شفت‌های موتور و قطعات بدنه هواپیما کاربرد دارد.
- صنعت نفت و گاز: در صنعت نفت و گاز، تراشکاری برای تولید قطعاتی مانند شیرآلات، اتصالات لوله‌ها، شفت‌های پمپ و قطعات توربین‌های گازی استفاده می‌شود.
- صنعت پزشکی: در صنعت پزشکی، تراشکاری برای تولید ابزارهای جراحی، ایمپلنت‌های فلزی، پروتزها و قطعات دستگاه‌های پزشکی استفاده می‌شود.
- صنعت انرژی: در صنعت انرژی، تراشکاری برای تولید قطعات توربین‌های بادی، قطعات نیروگاه‌های هسته‌ای و قطعات تجهیزات تولید انرژی تجدیدپذیر استفاده می‌شود.
- صنعت ساخت و ساز: در صنعت ساخت و ساز، تراشکاری برای تولید قطعات ماشین‌آلات ساختمانی، قالب‌های بتنی و قطعات فلزی ساختمان‌ها استفاده می‌شود.
- صنعت قالب‌سازی: در صنعت قالب‌سازی، تراشکاری برای تولید قالب‌های تزریق پلاستیک، قالب‌های ریخته‌گری و قالب‌های فورج استفاده می‌شود.
انواع مختلف تراشکاری
تراشکاری به سه دسته کلی تقسیم می‌شود: تراشکاری دستی، تراشکاری فرز و تراشکاری CNC. در ادامه با این روش‌ها بیشتر آشنا خواهیم شد.
تراشکاری دستی
این روش که به‌عنوان شکل سنتی تراشکاری شناخته می‌شود، به‌صورت دستی و با استفاده از ماشین‌های تراش ساده انجام می‌گیرد. در این حالت، اپراتور باید به‌صورت مداوم دستگاه را کنترل و تنظیمات لازم را انجام دهد. این نوع تراشکاری همچنان در برخی از کارگاه‌های سنتی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
تراشکاری فرز
فرزکاری یکی دیگر از روش‌های رایج در ماشین‌کاری است که به کمک دستگاه‌های فرز برای براده‌برداری و صیقل دادن سطوح مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد. این دستگاه‌ها به دو نوع فرز افقی و فرز عمودی تقسیم می‌شوند که بسته به جهت قرارگیری تیغه فرز، عملیات متفاوتی را انجام می‌دهند.
تراشکاری CNC
در تراشکاری CNC که به‌طور گسترده در صنایع مدرن به کار گرفته می‌شود، از دستگاه‌های پیشرفته با کنترل عددی کامپیوتری استفاده می‌شود. در این فرآیند، میله‌های مواد در دستگاه قرار گرفته و به‌صورت خودکار با چرخش و حرکت ابزار برش، مواد از سطح قطعه جدا می‌شوند تا شکل نهایی به‌دست آید. این روش، که به‌عنوان ماشین‌کاری تفریقی نیز شناخته می‌شود، دقت بسیار بالایی دارد و برای برش موادی چون فلز، چوب و پلاستیک کاربرد دارد. در برخی از این دستگاه‌ها، علاوه بر عملیات تراش، قابلیت فرزکاری نیز وجود دارد و میتوان به‌طور همزمان از هر دو قابلیت بهره برد.
قطعات و ابزارهای تراشکاری
قطعات تراشکاری شامل مجموعه‌ای از ابزارها و وسایل است که هرکدام نقش ویژه‌ای در فرآیند تولید دارند. در ادامه، به معرفی برخی از این ابزارها خواهیم پرداخت:
مته
مته‌ها ابزارهای کلیدی برای ایجاد سوراخ در مواد مختلف هستند. این ابزارها قادرند سوراخ‌هایی با ابعاد و عمق‌های متفاوت ایجاد کنند و در انواع دستگاه‌ها از جمله دریل، فرز و ماشین‌های تراش نصب شوند. هر نوع مته بسته به طراحی و کاربردش، برای سوراخ‌کاری مواد مختلف از جمله فلزات و چوب مناسب است.
تیغچه
تیغچه‌ها برای برش فلزات طراحی شده‌اند و با گذشت زمان ممکن است نیاز به تیز شدن داشته باشند. این ابزارها برای دقت بالای برش و ایجاد قطعات با کیفیت، اهمیت زیادی دارند.
گیره
گیره‌ها ابزارهای دستی برای نگه‌داشتن قطعات کار در موقعیت مشخص هستند. این ابزارها در انواع و اندازه‌های مختلف موجودند و برای تثبیت قطعات در حین تراشکاری و سایر عملیات‌ها استفاده می‌شوند. فک‌های گیره می‌توانند از مواد مختلفی مانند چوب، فلز یا پلاستیک ساخته شوند و با مکانیزم‌های پیچ و مهره یا دیگر روش‌ها به هم متصل شوند.
دستگاه تراش
دستگاه تراشکاری یکی از ابزارهای اصلی در تراشکاری است که برای برش و شکل‌دهی فلزات و چوب به اشکال مختلف مانند مخروط و استوانه استفاده می‌شود. این دستگاه‌ها در اندازه و شکل‌های مختلف تولید می‌شوند و به کمک قطعات کوچک‌تر و ابزارهای جانبی، قابلیت‌های بیشتری پیدا می‌کنند.
فرز
دستگاه فرز از ابزارهای مهم در ماشین‌کاری است که به‌طور گسترده در صنایع مختلف به کار می‌رود. این دستگاه، که شباهت زیادی به دریل رومیزی دارد، برای شکل‌دهی و صیقل دادن سطوح نرم به کار می‌رود. دستگاه فرز دارای سه محور حرکتی است که به کاربران این امکان را می‌دهد تا سطوح مختلف را به‌طور دقیق و با کیفیت بالا کار کنند.
فرآیند تراشکاری فلزات
در فرآیند تراشکاری فلزات، معمولاً از فلزات استوانه‌ای برای شروع کار استفاده می‌شود، هرچند که اشکال دیگر فلزات نیز قابل استفاده‌اند. در این روش، فلز با سرعت و قدرت مشخص به دور خود می‌چرخد و با استفاده از تیغچه‌های تراشکاری، براده‌برداری با عمق و سرعت معین انجام می‌شود.
توجه داشته باشید که محور حرکت قطعه می‌تواند به‌صورت خطی یا در مسیر منحنی‌ها و زوایای مختلف باشد. معمولاً از اصطلاح تراشکاری برای تولید سطوح خارجی استفاده می‌شود، در حالی که برای تولید سطوح داخلی از واژه “بورینگ” بهره می‌بریم. به این ترتیب، اصطلاح تراشکاری و بورینگ به کل فرآیند تراشیدن اشاره دارد.
جمع بندی
در این مقاله، به بررسی اصول اولیه تراشکاری، انواع ماشین‌آلات و ابزارآلات مورد استفاده، مواد اولیه، مزایا و محدودیت‌ها و همچنین کاربردهای گسترده تراشکاری در صنایع مختلف پرداخته شد. در نهایت، میتوان نتیجه گرفت که تراشکاری یکی از روش‌های اساسی و ضروری در تولید قطعات فلزی است که نقش مهمی در پیشرفت صنایع مختلف ایفا می‌کند.
میلگرد
ورق
تیرآهن و هاش
پروفیل
نبشی
ناودانی
لوله و اتصالات
صنایع مفتولی
تخته و چوب
