خرسک آهن یا شلاکه آهن چیست؟ کاربرد + تفاوت
آیا تا به حال نام خرسک و شلاکه آهن به گوشتان خورده است؟ این دو ماده ارزشمند، در واقع ضایعاتی هستند که در فرآیند تولید آهن و فولاد به دست می‌آیند. اما برخلاف تصور عموم، این ضایعات نه تنها بی‌ارزش نیستند، بلکه کاربردهای بسیار گسترده‌ای در صنایع مختلف دارند.
خرسک و شلاکه آهن از آن جهت اهمیت دارند که می‌توان آن‌ها را مجددا به چرخه تولید بازگرداند. این مواد دارای ویژگی‌های منحصر به فردی مانند میزان پایین کربن، تطبیق‌پذیری بالا در شرایط مختلف و قابلیت بازیافت هستند. به همین دلیل، استفاده از آن‌ها از نظر اقتصادی بسیار مقرون به صرفه بوده و به کاهش هزینه‌های تولید کمک شایانی می‌کند.در ادامه این مطلب، پیوان شما را با ویژگی‌ها، کاربردها و تفاوت‌های خرسک و شلاکه آهن آشنا خواهد کرد. با ما همراه باشید تا اطلاعات جامع‌تری در این زمینه کسب کنید.
خرسک و شلاکه چیست؟
خرسک و شلاکه آهن از جمله مواد اولیه‌ای هستند که در فرآیند تولید آهن نقش کلیدی ایفا می‌کنند. برای تولید فلزات مختلف، سنگ‌های معدنی را در کوره‌های صنعتی ذوب می‌کنند و این فرآیند باعث می‌شود مواد مذاب به دو شکل مجزا در کوره‌ها ایجاد شوند. در یک حالت، ناخالصی‌ها به سطح بالای مواد مذاب می‌آیند، در حالی که فلز خالص در قسمت پایینی ته‌نشین می‌شود. این ناخالصی‌ها که عمدتاً ترکیبی از سیلیکات و اکسیدهای فلزی هستند، به دلیل سبکی به سطح مواد مذاب حرکت می‌کنند. جالب است بدانید که این مواد شناور روی مذاب به سرباره معروف‌اند.
در کوره‌های بلند، پس از حرارت‌دهی کافی، ابتدا سرباره‌ها از بخش بالایی کوره تخلیه می‌شوند و سپس فلز ذوب شده از کانال‌های پایینی خارج می‌شود. سرباره‌های تخلیه شده به وسیله مخازن مخصوص به استخرهای آب منتقل و خنک می‌شوند. این مواد سرد شده که از فرآیند خنک‌سازی به دست می‌آیند، به نام خرسک و شلاکه شناخته می‌شوند. این دو ماده در صنعت آهن‌سازی و فلزات به دلیل کاربردهای متنوع و بهره‌وری اقتصادی مورد توجه قرار دارند.
کاربرد خرسک و شلاکه آهن
خرسک و شلاکه آهن به عنوان ضایعات صنعتی در فرآیند تولید فلزات مختلف نقش کلیدی دارند. این مواد که در کوره‌های تولید انواع فلزات استفاده می‌شوند، به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند که هر کدام در فرآیندهای متفاوت به کار می‌روند. در کوره‌های تولید آهن خام، سرباره‌های آهن معمولاً شامل سیلیکات‌ها و آلومینوسیلیکات کلسیم هستند، در حالی که در کوره‌های فولاد، سرباره‌ها عناصری نظیر سیلیکات کلسیم، فریت‌های کلسیم، و اکسیدهای آهن و منگنز دارند. این تفاوت در ترکیب شیمیایی باعث می‌شود که هر کدام از خرسک و شلاکه آهن کاربردهای خاص خود را داشته باشند.
یکی از کاربردهای برجسته خرسک و شلاکه آهن، استفاده از آن‌ها در تولید میلگرد و سیمان پرتلند است. شلاکه فولاد بال میل به طور ویژه در تولید میلگرد به عنوان قراضه به کار می‌رود. سیمان پرتلند، که از این مواد تهیه می‌شود، به خاطر افزایش مقاومت ساختمان‌ها در بتن مسلح مورد استفاده قرار می‌گیرد و میلگرد نیز برای آرماتوربندی ساختمان‌ها به کار می‌رود.
علاوه بر این، خرسک و شلاکه آهن در صنایع دیگر نیز کاربرد دارند. از خرسک‌ها در تولید سیمان، و از شلاکه‌های کوره‌های فولاد به عنوان روکش آسفالت در صنایع راه‌سازی استفاده می‌شود. همچنین، در کشاورزی برای بهبود خاک و در صنایع جوشکاری برای ایجاد جوش‌های مقاوم نیز کاربرد دارند. به طور خاص، در جوشکاری، خرسک و شلاکه آهن برای جوش دادن قطعات میلگرد به کار می‌روند و برآمدگی‌های ایجاد شده در نقطه جوش که به گل‌جوش یا شلاکه معروف است، اهمیت زیادی دارد.
تفاوت خرسک و شلاکه آهن
خرسک و شلاکه هر دو محصول جانبی فرآیند تولید آهن و فولاد هستند که در واقع ناخالصی‌هایی هستند که در حین ذوب سنگ آهن جدا شده و به صورت جامد روی سطح مذاب جمع می‌شوند. با این حال، تفاوت‌هایی در ترکیب شیمیایی، شکل ظاهری و کاربردهای این دو ماده وجود دارد.
خرسک معمولاً به توده‌های بزرگ و نامنظمی گفته می‌شود که در کوره‌های فولادسازی تولید می‌شوند. این توده‌ها عمدتاً از سیلیکات‌ها و اکسیدهای فلزی تشکیل شده‌اند و به دلیل وزن و اندازه بزرگشان، نیاز به تجهیزات خاصی برای خرد کردن و بازیافت دارند. خرسک‌ها معمولاً دارای ترکیب شیمیایی پیچیده‌تری نسبت به شلاکه‌ها هستند.
شلاکه نیز نوعی سرباره است اما معمولاً به صورت ورقه‌های نازک یا ضخیم و با ترکیب شیمیایی مشخص‌تری نسبت به خرسک‌ها به دست می‌آیند. شلاکه‌ها معمولاً در کوره‌های چدن و فولاد ضد زنگ تولید می‌شوند و به دلیل ترکیب شیمیایی خاص خود، کاربردهای متنوع‌تری در صنایع مختلف دارند. تفاوت‌های اصلی خرسک و شلاکه به شرح زیر است:
- ترکیب شیمیایی: خرسک‌ها معمولاً دارای ترکیب شیمیایی پیچیده‌تر و متنوع‌تری نسبت به شلاکه‌ها هستند.
- شکل ظاهری: خرسک‌ها معمولاً به صورت توده‌های بزرگ و نامنظم هستند، در حالی که شلاکه‌ها معمولاً به صورت ورقه‌های نازک یا ضخیم هستند.
- منشأ تولید: خرسک‌ها عمدتاً در کوره‌های فولادسازی تولید می‌شوند، در حالی که شلاکه‌ها در کوره‌های چدن و فولاد ضد زنگ تولید می‌شوند.
- کاربردها: هر دو خرسک و شلاکه در صنایع مختلف کاربرد دارند، اما کاربردهای شلاکه به دلیل ترکیب شیمیایی مشخص‌تر، متنوع‌تر است.
به طور خلاصه، هر دو خرسک و شلاکه محصولاتی جانبی فرآیند تولید آهن و فولاد هستند که با وجود شباهت‌ها، تفاوت‌های قابل توجهی در ترکیب شیمیایی، شکل ظاهری و کاربردهایشان وجود دارد. با شناخت این تفاوت‌ها، می‌توان از این مواد به بهترین نحو در صنایع مختلف استفاده کرد.
فرآیند تولید خرسک و شلاکه آهن
در فرآیند تولید نبشی، از شمش‌های فولادی استفاده می‌شود و برای تهیه این شمش‌ها می‌توان از خرسک و شلاکه آهن بهره برد که به عنوان تقویت‌کننده در تولید به کار می‌روند. در حال حاضر، استفاده از قراضه‌ها در کوره‌های قوس برای تولید شمش‌های آهنی و فولادی بسیار رواج یافته است، زیرا این روش از نظر اقتصادی به‌صرفه و موثر است.
در فرآیند تولید خرسک و شلاکه، زمانی که سرباره‌ها به چاله ریخته می‌شوند، می‌توان این دو ماده را به روش‌های مختلف از یکدیگر جدا کرد. یکی از این روش‌ها استفاده از دستگاه پیکور است. این دستگاه با نوک مته‌ای خود خرسک‌ها را از سرباره‌ها جدا می‌کند. از آنجا که شلاکه‌ها کوچک‌تر هستند، نوک مته قادر به گرفتن آن‌ها نیست و به این ترتیب از خرسک‌ها جدا می‌شوند.
خرسک و شلاکه آهن با وجود این که زباله به شمار می‌روند، ارزش بالایی دارند و در تهیه مواد اولیه آهن استفاده می‌شوند. تولید و استفاده از آن‌ها به دلیل هزینه کم و کارایی بالا در صنایع مختلف بسیار محبوب است.
خرسک در دو نوع ورقه‌ای و کلوخه‌ای تولید می‌شود و بسته به نیاز، در سه کیفیت مختلف عرضه می‌شود:
- خرسک بال میل شده که در دستگاهی مانند آسیاب به قطعات ریزتر تبدیل می‌شود.
- خرسک چکش خورده که با استفاده از دستگاه پیکور تولید می‌شود.
- خرسک تمیز نشده که به صورت قطعات بزرگ به کارخانه‌ها برای فرآوری ارسال می‌شود.
خرسک‌های ورقه‌ای به دلیل داشتن سطح بزرگ‌تر، راحت‌تر تمیز می‌شوند. خرسک‌های فولادی نیز به دلیل وزن و درصد خلوص بیشتر، از محبوبیت بیشتری نسبت به خرسک‌های آهن برخوردارند.
شلاکه هم مشابه خرسک در سه کیفیت عرضه می‌شود:
- شلاکه بال میل شده که برای دستیابی به خلوص بیشتر به کار می‌رود و در این فرآیند به ۱۰۰ درصد خلوص می‌رسد.
- شلاکه تمیز نشده که نسبت به سایر انواع، قیمت کمتری دارد.
- شلاکه چکش خورده که بیشتر در صنایع فولادی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
قیمت خرسک و شلاکه آهن
خرید و استفاده از خرسک و شلاکه آهن به دلیل نقش مهم آن‌ها در تولید فلزات، به ویژه فولاد، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. این مواد ضایعاتی با وجود اینکه در دسته قراضه‌ها قرار دارند، به دلیل قابلیت بازیافت و استفاده مجدد در صنایع مختلف، از ارزش بالایی برخوردارند. قیمت خرسک و شلاکه آهن به عوامل متعددی بستگی دارد که موجب تغییرات قابل توجهی در نرخ این مواد می‌شود.
عوامل موثر بر قیمت خرسک و شلاکه آهن
قیمت خرسک و شلاکه آهن تحت تأثیر عوامل مختلفی قرار می‌گیرد که هر یک به نوبه خود بر ارزش این مواد در بازار تأثیرگذار هستند. این عوامل به طور مستقیم یا غیرمستقیم بر عرضه و تقاضا، کیفیت و کاربردهای این مواد تأثیر گذاشته و در نهایت قیمت آن‌ها را تعیین می‌کنند.
عوامل اصلی موثر بر قیمت خرسک و شلاکه آهن عبارتند از:
- ترکیب شیمیایی: هرچه ترکیب شیمیایی خرسک و شلاکه به مواد معدنی با ارزش‌تری نزدیک‌تر باشد، قیمت آن بالاتر خواهد بود. وجود عناصری مانند آهن، سیلیکون، آلومینیوم و کلسیم در ترکیب این مواد بر قیمت آن‌ها تأثیرگذار است.
- اندازه و شکل ذرات: اندازه و شکل ذرات خرسک و شلاکه بر هزینه‌های خردایش و آماده‌سازی آن‌ها برای استفاده در صنایع مختلف تأثیرگذار است. ذرات با اندازه و شکل یکنواخت معمولاً قیمت بالاتری دارند.
- میزان ناخالصی: وجود ناخالصی‌هایی مانند گوگرد، فسفر و سایر عناصر مضر در ترکیب خرسک و شلاکه می‌تواند بر کیفیت و کاربردهای آن‌ها تأثیر گذاشته و قیمت آن‌ها را کاهش دهد.
- مقدار تولید: میزان تولید خرسک و شلاکه در یک منطقه یا کشور نیز بر قیمت آن‌ها تأثیرگذار است. افزایش تولید می‌تواند منجر به کاهش قیمت و کاهش تولید می‌تواند منجر به افزایش قیمت شود.
- تقاضا در بازار: افزایش تقاضا برای خرسک و شلاکه در صنایع مختلف، به ویژه در صنایع ساختمانی و تولید سیمان، می‌تواند باعث افزایش قیمت آن‌ها شود.
- هزینه‌های حمل و نقل: هزینه‌های حمل و نقل خرسک و شلاکه از مبدا تولید به مقصد مصرف نیز بر قیمت آن‌ها تأثیرگذار است. مسافت طولانی‌تر و هزینه‌های حمل و نقل بالاتر، قیمت نهایی محصول را افزایش می‌دهد.
- سیاست‌های دولتی: سیاست‌های دولتی در زمینه حمایت از صنایع تولیدکننده و مصرف‌کننده خرسک و شلاکه، وضع قوانین و مقررات زیست‌محیطی و مالیات‌ها نیز می‌تواند بر قیمت این مواد تأثیرگذار باشد.
- نوسانات بازار: نوسانات بازارهای جهانی، تغییرات در قیمت مواد اولیه و انرژی و همچنین شرایط اقتصادی عمومی نیز بر قیمت خرسک و شلاکه تأثیرگذار هستند.
به طور خلاصه، قیمت خرسک و شلاکه آهن تحت تأثیر عوامل متعدد و پیچیده‌ای قرار دارد که در تعامل با یکدیگر بر قیمت نهایی این مواد تأثیر می‌گذارند. درک این عوامل به خریداران و فروشندگان کمک می‌کند تا تصمیمات آگاهانه‌تری در مورد خرید و فروش این مواد اتخاذ کنند.
میلگرد
ورق
تیرآهن و هاش
پروفیل
نبشی
ناودانی
لوله و اتصالات
صنایع مفتولی
تخته و چوب
