کپ جوشی چیست؟ انواع و کاربرد آن را بشناسیم
تقریبا در همه ساختمان‌ها از انواع لوله برای انتقال سیالات استفاده می‌شود. به طور معمول در هنگام استفاده از لوله نیاز می‌شود که یک سر آن مسدود شود، در این مواقع وسیله ای به نام کپ جوشی یا CAP به کار برده می‌شود. در واقع کپ جوشی از مهم‌ترین وسیله‌ها در سیستم‌های لوله‌کشی هستند که ایجاد یک شبکه لوله کشی را ممکن می‌سازند. در ادامه این مقاله، همراه ما باشید تا با این محصول و کاربرد آنها بیشتر آشنا شویم. لازم به ذکر است در سایت پیوان قیمت بسیاری از مقاطع فولادی مثل قیمت لوله به صورت روزانه و متناسب با نوسانات بازار آهن و فولاد درج می‌شود.
کپ چیست؟
کپ در واقع نوعی درپوش دائمی است که برای مسدود کردن یک سر لوله به کار برده می‌شود و از این جهت به آن کپ جوشی گفته می‌شود که معمولا توسط جوشکاری به لوله‌ها متصل می‌شود. در بازار، این محصول با نام‌های گپ جوشکاری یا گپ لوله فلزی نیز شناخته می‌شوند که اصطلاح درست آن کپ جوشی است. با توجه به این که لوله‌ها در جنس‌ها و سایزهای مختلفی ساخته می‌شوند، کپ جوشی یا کورکن نیز در سایز و جنس‌های متنوع و متناسب با لوله‌ها ساخته می‌شوند. سایزهای تولید در ابعاد ۱/۲ اینچ الی ۱۲۰ اینچ متغیر است. علیرغم اینکه تولیدکننده‌ها در ایران امکان تولید انواع این محصول در سایزها و با جنس‌های مختلف را دارند، اما بخشی از نیاز کشور به نوع خاص به صورت وارداتی تامین می‌شود. قیمت کپ‌ها به فاکتورهای متنوعی از جمله قیمت ارز بستگی دارد اما سایز و جنس مهم‌ترین عامل‌های تعیین‌کننده قیمت هستند. علاوه بر سایز و جنس، نحوه تولید کپ (cap) نیز بر قیمت و کیفیت آن تاثیرگذار است.
نحوه تولید کپ جوشی چگونه است؟
برای تولید کپ‌های جوشی دو روش مورد استفاده قرار می‌گیرد که به آنها روش حرارتی و روش کشش گفته می‌شود. فرآیند تولید در هریک از این روش‌ها عبارت است از:
روش حرارتی
در این روش کپ‌ها را از طریق کوره‌های مخصوص شکل داده می‌شوند. در روش حرارتی ممکن است تنش حرارتی کوره به شکل تنش پسماند روی کپ تأثیر بگذارد و میزان مقاومت آن در برابر فشار را کاهش دهد؛ بنابراین باید پس از خارج کردن کپ از کوره کار تنش‌زدایی را انجام دهیم. انواع روش تنش زدایی کپ جوشی عبارتند از:
تنش‌زدایی در کوره عملیات حرارتی
هنگام تولید کپ، تنش‌های حرارتی و فیزیکی به آنها اعمال می‌شود. در بیشتر مواقع این تنش‌ها در نقاطی متمرکز می‌شوند که این تمرکز باعث می‌شود تنش‌هایی به‌صورت پسماند روی قطعه باقی بماند. برای از بین بردن این تنش‌ها، قطعات را وارد کوره تنش‌زدایی می‌کنند. این کوره‌ها در طی زمان و دمای مناسب تنش‌هایی که در یک نقطه جمع شده است را در کل آن پخش می‌کند تا ردی از پسماند باقی نماند.
شات بلاست در فرآیند تولید کپ‌ها جوشی
هنگام تولید ممکن است ترک‌هایی روی بدنه آن به وجود آید. به‌منظور حل این مشکل از روش شات بلاست در فرآیند تولید کپ جوشی استفاده می‌شود. روش شات بلاست برای پاک‌سازی بدنه‌ی کپ از پلیسه‌ها و مواد اضافی نیز مناسب است.
روش کشش
در این روش ابتدا ورق فولادی در ابعاد مورد نیاز برش خورده و در قالب مناسب قرار داده می‌شود. سپس با استفاده از فشار هیدرولیک، کپ داخل قالب به‌اندازه و شکل استاندارد خود می‌رسد. در واقع، کپ با اعمال کشش‌های مختلف شکل می‌گیرد.
مراحل تکمیلی تولید کپ جوشی
این محصول کاربردی به هر روشی که تولید شده باشد در مرحله آخر باید تحت فرآیند آرایش beweled قرار بگیرد یا اصطلاحاً سر کپ باید پخ زده شود. در مرحله آخر تولید، کپ‌ها را رنگ کرده و بسته‌بندی می‌کنند تا کپ‌ها آماده ورود به بازار شوند.
بیشتر بدانید: کاربرد لوله پروفیل در صنعت
انواع کپ جوشی
کپ‌های جوشی به روش‌های مختلفی دسته بندی می‌شوند. مهم ترین روش دسته بندی انواع کپ جوشی، تقسیم بندی بر مبنای جنس کپ جوشی می‌باشد. همانطور که گفته شد کپ‌ها برای مسدود کردن لوله‌های فلزی به کار برده می‌شوند، به همین دلیل باید از فلزهایی با جنس متناسب با لوله‌ها ساخته شوند. مهم‌ترین جنس‌های انواع کپ جوشی عبارت است از:
کپ جوشی فولادی
انواع فولاد، از پرکاربردترین فلزاتی است که در ساخت انواع لوله با کار برده می‌شود. به همین دلیل بیشتر کپ‌های جوشی نیز از جنس فولاد ساخته می‌شوند. در ساخت این جنس کپ، به جز آهن و کربن که عناصر اصلی هستند، عناصر مختلفی مثل اکسیژن، نیتروژن، فسفر، منگنز و حتی عنصرهایی مانند مس و نیکل هم در تولید اتصالات کپ جوشی فولادی به‌کار می‌رود. کپ جوشی فولادی در دو مدل ساخته می‌شود که عبارت‌اند از:
- کپ جوشی تخت که قطعه ای به شکل یک پولک یا یک سکه فولادی ساده است و متناسب با سایز لوله ساخته می‌شود.
- کپ جوشی گود یا کپ عدسی که دارای عمق بیشتری نسبت به کپ‌های تخت است. این نوع کپ جهت مسدود کردن لوله جهت طرح توسعه آتی و کارهای صنعتی و هنری جهت ایجاد احجام خاص به کار برده می‌شود.
کپ جوشی استنلس استیل
کپ جوشی استنلس استیل هم مثل نوع فولادی، جزو محبوب‌ترین کپ‌ها به شمار می‌آید. نوع استیل به دلیل وجود عناصری مثل نیکل و کروم مقاومت بالایی که در برابر زنگ زدگی و خوردگی دارد به همین جهت علاوه بر مسدودسازی لوله، در صنایعی هم‌چون ماشین‌کاری، جوشکاری و مخازن بکار می‌رود. همچنین به دلیل کمتر بودن میزان کربن در این جنس کپ، انجام عملیات جوشکاری بر روی آن بسیار ساده‌تر است. یکی از عناصر دیگری که در آلیاژهای مختلف نوع استیل به کار برده می‌شود، مولبیدن است. این عنصر باعث شده این نوع کپ مقاومت بسیار خوبی در دماهای بالا و پایین از خود نشان دهد و کاربرد کپ جوشی استیل را نیروگاه‌ها و مخازن تحت گرما را ممکن ساخته است.
کپ‌های جوشی استیل از قیمت بالایی برخوردار هستند. اگر به دنبال خرید این کالای تخصصی هستید که فقط مقاومت مناسبی در برابر زنگ زدگی داشته باشد و در عین حال ارزان‌قیمت باشد، بهتر است از کپ گالوانیزه استفاده نمایید. نکته ای که در هنگام استفاده از کپ گالوانیزه باید به آن توجه داشته باشید این است که این نوع کپ فقط به صورت پیچی به لوله متصل می‌شود و امکان انجام عملیات جوشکاری بر روی آن وجود ندارد.
کپ جوشی درزدار
این نوع کپ جوشی از ورق‌های رول شده کویل ساخته می‌شود. برای ساخت این مدل ابتدا ورقه‌های رول شده را به شکل لوله درمی‌آورند. سپس محل اتصال لبه ورقه‌ها را از میدان الکتریکی عبور داده تا در آنها مقاومت ایجاد شود و با تولید حرارت ذوب شوند تا بدون نیاز به جوشکاری همراه الکترود، به یکدیگر جوش بخورند. مهم‌ترین مزیت کپ‌های جوشی سبک بودن آنها است. همچنین ماشین‌ها و ابزارآلاتی که برای تولید می‌کند کپ جوشی درزدار به کار برده می‌شوند، در دسترس و ارزان است. به‌همین دلیل از کپ‌های جوشی درزدار در مکان‌هایی که حساسیت پایینی دارند، استفاده می‌شود.
کپ جوشی مانیسمان یا کپ بدون درز
کپ جوشی مانیسمان یا همان کپ جوشی بدون درز برای مسدود و کور کردن مسیر لوله به کار می‌رود. این نوع نیز به وسیله جوشکاری به انتها لوله متصل می‌شود و تفاوت عمده این نوع کپ جوشی با سایر کپ‌ها در نوع ماده اولیه و چگونگی تولید آن است. در فرایند تولید کپ‌های جوشی مانیسمان یا بدون درز از روش حرارتی استفاده نمی‌شود بلکه برای تولید این نوع کپ، مقاطع فولادی به شکل شمش به وسیله حرارت و کشش و غلطک و عبور از زره و همچنین استفاده از نیروهای گریز از مرکز به شکل کپ بدون درز درمی‌آیند.
تفاوت ظاهری کپ جوشی
علاوه بر جنس‌های مختلف، کپ جوشی گازی در فرم‌های متفاوتی ساخته و عرضه می‌شوند که هر یک از این شکل‌ها کاربری خاص خود را دارند. رایج‌ترین شکل‌های کپ عبارت‌اند از:
- دایره‌ای
- مستطیل
- مربع
- کپ هگز
- شکل U
- شکل I
بیشتر بخوانید: آنیل فلز
کاربرد کپ جوشی
انواع این محصول با توجه به مشخصات و ویژگی‌هایی که دارند، کاربردهای متنوعی نیز دارند. کاربرد کپ جوشی از به کارگیری در مسدود سازی انواع لوله گاز و آب خانگی تا مسدود کردن انواع لوله‌های آتش نشانی و پالایشگاه‌های نفت و پتروشیمی متغیر است. در هر یک از این موارد نیاز به نوع خاصی از کپ وجود دارد، به خصوص در لوله‌هایی که سیالات دارای فشار را حمل می‌کنند. در این لوله‌ها باید از کپ فشار قوی استفاده نمود که در ادامه آن را بررسی خواهیم کرد.
انواع کپ فشار قوی
در مواردی که لوله‌ها سیالاتی با فشار بالا را حمل می‌کنند نمی‌توان از کپ‌های معمولی استفاده نمود و نیاز است کپی مورد استفاده قرار بگیرد که ضخامت بالایی جهت تحمل فشارهای زیاد داشته باشد. به این نوع از کپ‌ها، کپ فشار قوی گفته می‌شود. کپ‌های فشارقوی که به نام‌های مسدودکننده لوله فشارقوی و کورکَن لوله فشارقوی نیز شناخته می‌شوند، زیرمجموعه کپ‌های مانیسمان هستند. کپ‌های فشار قوی به دو صورت رزوه شده و ساکت ولدینگ تولید می‌شوند و تفاوت آنها در نحوه اتصال‌شان است. کپ روزه شده به صورت پیچی به لوله متصل می‌شود در حالی که کپ‌های ساکت ولدینگ مانند سایر کپ‌ها به لوله جوش داده می‌شوند.
کپ‌های بنکن نیز در این دسته قرار می‌گیرند؛ با این تفاوت که آنها فشارهای بالاتر را می‌توانند تحمل کنند. از کپ‌های فشارقوی در صنایعی که گاز یا شاره‌های فشار بالا عبور می‌کند، از قبیل آتش‌نشانی، کارخانه‌های پتروشیمی، پمپ‌بنزین‌ها، موتورخانه‌ها و گازهای فشارقوی استفاده می‌کنند. کپ‌های فشار قوی از نظر میزان ضخامت به سه رده تقسیم بندی می‌شوند که عبارتند از:
کپ جوشی رده ۲۰
نوع رده ۲۰ زیرمجموعه‌ی کپ‌های جوشی مانیسمان هستند که برای لوله‌های گازی فشار ضعیف و توکار به کار می‌روند. رده ۲۰ این محصول، ضخامت کمتر ومیزان تحمل فشار کمتری نسبت به سایر رده‌ها دارد.
کپ جوشی رده ۴۰
این نوع از کپ جوشی، به عنوان کپ فشار قوی شناخته می‌شود. کپ جوشی رده ۴۰ بیشتر لوله کشی آتش نشانی، لوله کشی موتور خانه ساختمان‌های با کیفیت بالا و صنایع هیدرولیک فشارقوی به کار برده می‌شود.
کپ جوشی رده 80
این رده بیشترین میزان مقاومت در برابر فشار را دارد و بیشتر برای مصارف صنعتی به کار برده می‌شود. بیشتر کاربرد رده 80 در لوله‌های خطوط گازرسانی فشار قوی داخل شبکه شهری و صنایع پتروشیمی، صنایع نفت و گاز و پالایشگاه‌هاست.
تفاوت کپ جوشی و فلنج کور چیست؟
برای مسدود کردن انتهای لوله وسیله‌ی دیگری نیز وجود دارد که به آن فلنج کور گفته می‌شود. فلنج کور هم درست مثل کپ جوشی برای بستن انتهای لوله به کار می‌رود. ولی مشکل اصلی زمانی نمایان می‌شود که بین اتصالات کپ جوشی و فلنج کور باید یکی را انتخاب کنیم. برای انجام این مقایسه، ابتدا لازم است به بررسی این سوال بپردازیم که فلنج چیست. فلنج (Flange) قطعه‌ای دیسک‌مانند است که به منظور اتصال دو لوله یا اتصال لوله به تجهیزاتی مانند پمپ، شیر و غیره استفاده می‌شود. فلنج‌ها معمولاً از جنس فولاد، چدن، آلومینیوم یا سایر فلزات ساخته می‌شوند. فلنج دارای انواع مختلفی است، در این بین فلنج کور مدلی خاص است که دارای سوراخی در مرکز خود است که برای عبور سیال استفاده می‌شود.
اتصالات کپ جوشی زمانی به کار می‌رود که مطمئن باشیم دیگر از انتهای آن لوله استفاده نخواهیم کرد، زیرا کپ‌های جوشی به لوله جوش داده می‌شوند و به‌راحتی نمی‌توان آنها را از لوله جدا کرد. ولی اگر نیاز باشد که در آینده از لوله استفاده شود، بهتر است فلنج کور را به کار ببریم. زیرا فلنج کور برخلاف کپ جوشی به لوله جوش داده نمی‌شود، بلکه از پیچ و مهره برای بستن آن استفاده می‌شود. به عبارتی، مهم‌ترین تفاوت بین این دو محصول دائمی یا موقت بودن مسدودسازی است. در موارد موقت بهتر است از فلنج کور و در مسدود سازی‌های دائم از اتصالات کپ جوشی استفاده کنیم.
مقاله پروفیل کلافی را از دست ندهید.
جمع‌بندی
در این مقاله دریافتیم کپ‌های جوشی در چندین سایز و جنس متفاوت تولید می‌شوند. همچنین در سیستم‌های لوله‌کشی از اهمیت زیادی برخوردار هستند. این کپ‌ها به انتهای لوله جوش داده می‌شوند تا به‌نوعی آن را مسدود کنند. لازم به ذکر است که جنس و سایز کپ باید با جنس و سایز لوله متناسب باشد تا بیشترین بهره‌وری را به مصرف‌کننده ارائه دهد.
میلگرد
ورق فولادی
تیرآهن و هاش
پروفیل
نبشی
ناودانی
لوله و اتصالات
صنایع مفتولی
تخته و چوب
